Pas op en word niet die eeuwige stagiair

'Nee, maar eh, ze zijn nog wel op zoek naar stagiaires voor communicatie hè.'

De dame van het museum keek me aan met een vreemde mengeling van hooghartigheid en beteuterdheid. Ze liep snel door richting de kantoren aan de andere kant van de straat. Na anderhalf uur door de lichte zalen van de tentoonstelling te hebben gedrenteld had ik haar gevraagd wie over de bijbehorende publicaties ging. 'Ik ben namelijk net afgestudeerd, en nu op zoek naar een baan en ik schrijf graag en...' En daar wist deze mevrouw eigenlijk ook geen raad mee.

Maar een stage was er nog wel. Voor 32 uur in de week en 250 euro per maand. Of voor twee dagen per week en helemaal niks, dat was natuurlijk ook nog altijd mogelijk. Want zodra je laat blijken dat je graag iets terug zou zien voor het werk dat je kan en wilt doen - een salaris op je bankrekening waarmee je de huur kunt betalen - deinzen de meeste, zo niet alle, cultuurinstellingen terug.

Aanmodderen

De schaarse vacatures die zo nu en dan online komen, krijgen honderden, zo niet duizenden antwoorden en vereisen nagenoeg allemaal twee tot vijf jaar ervaring. Voor wie net afgestudeerd is, veel in zijn mars heeft en het zich niet kan veroorloven om gratis te werken - of voor wie dat simpelweg niet wilt - is het aanmodderen.

In een advertentie van iedere willekeurige mensenrechtenorganisatie zouden volle werkweken zonder adequaat uurloon als uitbuiting worden bestempeld. Onder starters in de kunst- en cultuursector (en steeds vaker ook daarbuiten) is het normaal. Nu ben ik als jong, bevoorrecht en gezond 'Generatie Y' Master of the Arts-meisje natuurlijk veel beter af dan de meeste personen waar bijvoorbeeld Amnesty International voor vecht, maar toch roept het vragen op. Wat maakt dat ik dankbaar ben om werk te mogen doen waarvoor ik niets betaald krijg? Waarom doen we dat überhaupt eigenlijk met z'n allen?

Zoeken naar de oorzaak van deze miserabele situatie is hoogstwaarschijnlijk een onmogelijke missie. Dalende subsidies en systematische tekorten spelen zeker een rol, maar ook bij bedrijven die het hoofd ook boven water kunnen houden zonder subsidies zijn werkervaringsplekken voor piet-snot een gangbaar fenomeen. Dat heeft ook te maken met gewenning aan deze houtgreep op het jonge arbeidersbestaan.

Tegenbeweging

Sinds subsidies wegsijpelen uit de krimpende budgetten van culturele instellingen is het aannemen van onbetaalde krachten logisch geworden. Daarnaast zullen de meeste medewerkers die inmiddels wèl een salarisstrook van een museum of andere instelling ontvangen niet bijster enthousiast zijn om iemand te betalen voor iets dat zij ooit voor niets deden. En dus draaien duizenden twintigers volle werkweken in ruil voor nog geen kwart van het minimumloon. Dat is bizar, maar zolang er jonge, talentvolle mensen bereid blijven dit soort onbetaalde arbeid te leveren, zal het blijven bestaan. Of we nu beter verdienen of niet.

Toch komt er nu een tegenbeweging op. Het collectief De Jonge Stedeling genereert op Facebook en in Pakhuis de Zwijger aandacht voor de problematiek van de werkloze starter. Hun boodschap is duidelijk: de arbeidsmarkt zit op slot en hoe intelligent, getalenteerd en gediplomeerd je ook bent, je loopt altijd het risico de 'eeuwige stagiair' te worden. Heb je al gehoord van die jongeman die stage liep bij de Verenigde Naties en in een tent sliep om dat te bekostigen? Je kunt je afvragen wat er dan wordt bedoeld met het goedbedoelde statement dat een dergelijke stage dan nog een 'buitengewone kans' is.

^{Sofia de Vos is afgestudeerd en op zoek naar een baan in de cultuursector.}