Over armoede weet ik één ding zeker: wat het niet is

Vaak krijg ik de vraag wat armoede is. Laatst nog van iemand die tijdens de universitaire studie een bijbaantje als afwasser moest nemen. Ik beantwoord die vraag zelden. Omdat ervaringen net zo individueel en subjectief zijn als de mens. Toch zal ik het dit keer doen. Ik spreek vanuit mezelf en weet dat ik het risico loop om ruim een miljoen mensen tekort te doen.

Voor mij is leven in armoede zelfstigmatisering, omdat je niet met een fopspeen en een teddybeer bent opgevoed, maar met de oordelen van een ander. Het is jezelf afvragen waarom alle kindjes anderhalve meter afstand houden, terwijl dat helemaal nog geen regel is. Het is pijn hebben aan je tanden en niet naar school gaan omdat de gaten in je schoenen groter zijn dan het besteedbaar gezinsbudget.

Bijstand

Voor nieuwe schoenen moet je wachten op de bijstand. En de bijstand is een aalmoes met gratis meningen van mooie mensen die je in een permanent verandertraject stoppen. Kwam je dan terug op school, dan deed je net of je op vakantie was geweest. Het weer was heerlijk en de honger die je had, verdraai je tot uitzinnige dagen in een zwembad, dat je in werkelijkheid nooit zag. Armoede is al dromend leren liegen en beseffen dat je nooit de coolste van de klas zal zijn.

Voor mij is leven in armoede zeggen dat thuis alles goed gaat, terwijl er geen huis is. Het is veel te vroeg alleen wonen en omdat je nog een heel onschuldig jongetje bent, belastingbrieven niet begrijpen en worden afgerekend op wat je zelf nooit in de hand had. Het is pijn hebben in je borst, omdat alles altijd anders is met een toekomst die er nooit echt één was.

Backpacken tijdens een gap year zit er niet in, want je ruggengraat voelt als stro en je mentale problemen zijn groter dan de berg die je beklimmen wil. Je weet dat de aarde niet plat is maar rond, en toch ben je bang om er vanaf te vallen. Armoede is een opeenstapeling van gemiste kansen en het hebben van rare ideeën over zwemmen in een zee zonder enig land in zicht.

Niet vertrouwen

Voor mij is leven in armoede mensen niet kunnen vertrouwen en als je ze wel vertrouwt, jezelf er toch van overtuigen dat ze simpelweg niet te vertrouwen zijn. Het is een permanente afwijzing op grond van ontoereikende werkervaringen, ontoereikende diploma’s en ontoereikende mondigheid, terwijl je op je 30ste eigenlijk al 70 bent. Maar levenservaring telt niet mee. Je moet aanvaarden dat armoede de talk of the town is, maar dat diegenen die eronder lijden monddood worden gemaakt.

Leven in armoede is niet deelnemen aan een ronde tafel omdat die bezet is met freelance bestuurders, managers en preventieprofeten die zwaaien met eigen bedachte normen en waarden uit hun filantropische droomwereldje, dat eigenlijk een verkapt businessmodel is. Ze verdienen 150 euro per uur, maar dan wel sociaal. Armoede is ja knikken omdat nee je nog armer maakt, en zwijgen omdat je weet dat de ander het niet begrijpen kan.

Voor mij is de ervaring van armoede woede verkroppen wanneer een welgesteld iemand, in een zeldzaam geval, met armoede te maken krijgt, verwordt tot schaamteloze armoedegoeroe en daarmee bijdraagt aan een ongewenste inflatie van het begrip. Armoede krijg je dan misschien wel gratis, eens erin opgegroeid, kost het je vooral heel veel.

Mijn ervaringen zijn natuurlijk subjectief en ik wil de meer dan een miljoen mensen in armoede niet tekort doen. Daarom is het beter om het te hebben over wat armoede níet is.

Eén ding weet ik dan zeker: een bijbaantje als afwasser is géén armoede. Ik herhaal: een bijbaantje als afwasser is géén armoede.

Tim ’S Jongers is senior adviseur bij voor de Raad voor Volksgezondheid & Samenleving en is auteur van het boek Gezichten van een onzeker bestaan. Hij schrijft gedurende de maand november een gastcolumn op persoonlijke titel.