Oud-LPF’er Peter Langendam vindt zichzelf geen proleet die oesters slurpt

Peter Langendam (72) heeft gefascineerd gekeken naar de eerste aflevering van Het jaar van Pim Fortuyn, de vijfdelige serie die regisseur Michiel van Jaarsveld maakte voor AvroTros. Kernfysicus Langendam speelde namelijk een prominente rol in dat jaar – dat overigens maar iets meer dan vijf maanden duurde, van 25 november 2001, toen Fortuyn lijsttrekker werd van de partij Leefbaar Nederland, tot 6 mei 2002, toen hij op het Mediapark werd vermoord door Volkert van der Graaf.

Toen Fortuyn begin februari 2002 na een geruchtmakend interview in de Volkskrant moest vertrekken bij Leefbaar Nederland, was hij het die Fortuyn ervan overtuigde dat hij door moest gaan. Fortuyn twijfelde hevig, maar als Langendam iets vindt, kan hij dwingend zijn. ‘Ik zei: je wilt het, je kunt het en je moet het.’ Op 14 februari was de Lijst Pim Fortuyn (LPF) een feit, onder voorzitterschap van Peter Langendam.

De rest is historie, de drie maanden die volgden vormen de meest dramatische periode in de Nederlandse politieke historie van de afgelopen halve eeuw. De LPF groeide als kool, tot het bureau Intomart de partij op 6 mei, de dag van de moord, peilde op 38 zetels – waarmee ze de grootste zou worden en Pim Fortuyn kandidaat-premier.

De mede door Langendam bedachte strategie werkte: oud-PvdA’er Fortuyn richtte al zijn aanvallen op de PvdA. Dat was tot dan de grootste partij, die juist een nieuwe lijsttrekker had gekozen. Ad Melkert was zittend premier Wim Kok opgevolgd en bereidde zich voor op het premierschap. Tot Fortuyn roet in het eten gooide.

Twintig jaar later is dat het thema van Het jaar van Fortuyn, de strijd tussen Ad Melkert en Pim Fortuyn, fenomenaal gespeeld door respectievelijk Ramsey Nasr en Jeroen Spitzenberger.

Daar tussendoor beweegt zich Frank Lammers als Peter Langendam. Nou is Langendam een groot bewonderaar van de acteur Lammers. Zelfs in de Jumbo-reclames vindt hij hem leuk. Maar ditmaal heeft hij met kromme tenen naar hem gekeken. ‘Ik word neergezet als een aso, als een tokkie. Als een regelrechte proleet die oesters slurpt.’

En dat, wil Peter Langendam even gezegd hebben, is niet conform de werkelijkheid. ‘Ik ben zeer beschaafd opgevoed in een uiterst nette, academische familie. Mijn twee broers zijn arts, ik ben vijftig jaar getrouwd en heb zeven heerlijke kleinkinderen. Ik heb acht bedrijven opgericht, waaronder chip-maker en -ontwikkelaar ItoM, waarvan mijn zoon nu ceo is.’

Zeker, hij kan scherp uit de hoek komen, soms te scherp, ‘maar ik word nooit ordinair.’ Jammer, hij had graag even met Lammers gesproken. Overigens wilde Ramsey Nasr niet praten met Ad Melkert, omdat hij bang was dat hij Melkert aardig zou vinden en hem niet meer vrijuit zou kunnen spelen. Dat risico had Lammers ook gelopen.

In de laatste aflevering van Het jaar van Pim Fortuyn is Langendam zeer aanwezig. Wanneer hij hoort dat Pim is vermoord, zit hij gebroken op de grond in de Kubus, het hoofdkwartier van de LPF en wordt overvallen door een enorm schuldgevoel: ‘Ik heb hem vermoord.’

‘Dat klopt, al zat ik niet op de grond. Maar ik had hem ervan overtuigd dat hij moest doorgaan met zijn eigen partij. Daar had ik spijt van, had ik dat niet gedaan dan had Pim nog geleefd. Maar ja, dat is natuurlijk onzin. De dingen gaan zoals ze gaan.’

Als de LPF’ers de dag na de moord op bezoek gaan bij premier Kok in het Catshuis, maakt Langendam geweldig stampij. ‘Ik was kwaad ja. We waren net bij het lichaam van Pim geweest, ik was emotioneel. ‘Schandalig, de kogel kwam van links’, zei ik. Zegt Klaas de Vries, die er ook bij was: ‘Ik ben links, je beledigt me.’’

In de laatste aflevering zit ook een soort droomscène waarin Melkert op rustige toon met Fortuyn praat en beide mannen begrip voor elkaar tonen. Was dat realistisch? Langendam: ‘Natuurlijk! Pim was met een natte vinger te lijmen. Als Melkert niet zo in het defensief was geschoten en op ons partijkantoor een kop koffie was komen drinken, was hij als een vorst ontvangen!’

Hij maakt tegenwoordig bronzen beelden, onder de naam ‘Pirie’. En hij heeft net een boek geschreven, Natuurkunde is overal. ‘Je moet toch wat, als je met pensioen bent.’

Hij denkt nog regelmatig aan dat krankzinnige halfjaar. ‘Het is alweer twintig jaar geleden. Dat hou je niet voor mogelijk, toch? Ik heb een kleinzoon van veertien, die heeft nog nooit van Pim Fortuyn gehoord. Ik word een oude man.’

b.wagendorp@volkskrant.nl