Oud-Kamervoorzitter Frans Weisglas: ‘Als er half oktober geen kabinet is, heeft het volk recht op nieuwe verkiezingen’

Zes maanden geleden trad het kabinet Rutte-3 af vanwege de zeer ernstige kindertoeslagaffaire. Twee maanden daarna waren de Tweede Kamerverkiezingen. We zijn het alweer bijna vergeten.

Het kabinet is dus al zes maanden demissionair. Alleen al de zeer zwaarwegende reden voor het aftreden van het kabinet in januari zou voor de politieke leiders aanleiding moeten zijn geweest om meteen na de verkiezingen alles op alles te zetten om snel tot de formatie van een nieuw kabinet te komen.

Maar het tegendeel gebeurde. Na de verkiezingen was Den Haag eerst twee maanden met zichzelf bezig. Met onterechte manoeuvres om een met 350 duizend stemmen gekozen parlementariër op een ‘functie elders’ te doen belanden en met geklungel van verkenners en gedraai van politici daarover, zoals ook bleek uit de ministerraadnotulen over de toeslagenaffaire. Harde woorden tegen met name Mark Rutte, waarbij D66-voorvrouw ­Sigrid Kaag er geen probleem in zag om hand in hand met de anders terecht zo door haar verguisde Wilders op te trekken.

Resultaat van dat alles : twee maanden na de verkiezingen een vergiftigde politieke sfeer en nog geen spoor van het begin van de echte kabinetsformatie. De door de Kamer benoemde informateurs Herman Tjeenk Willink en Mariëtte Hamer probeerden daarna tevergeefs om vier of vijf partijen om de onderhandelingstafel te krijgen. Maar dat is tot op de dag van vandaag niet gelukt.

Halsstarrig blijven partijen die al lang hadden moeten onderhandelen over een regeerakkoord elkaar op allerlei manieren uitsluiten. VVD en CDA willen niet met zowel PvdA als GroenLinks praten. D66 wil niet met de ChristenUnie (door Kaag een roestige auto genoemd). De ChristenUnie wil eigenlijk niet weer in een kabinet onder leiding van Rutte. En PvdA en GroenLinks klampen zich aan elkaar vast als een Siamese tweeling.

Die situatie moet snel doorbroken worden. De zes genoemde partijen moeten nu alle blokkades loslaten en bereid zijn in iedere inhoudelijk kansrijke combinatie om de onderhandelingstafel te gaan zitten met elkaar. Informateur Hamer zou uiterlijk half augustus moeten bepalen welke partijen op basis van het concept-regeerakkoord van VVD en D66 met elkaar moeten gaan spreken. De opdracht die zij al maanden geleden van de Tweede Kamer kreeg.

Verscholen

Van dat gesprek tussen VVD en D66 hebben wij sinds 23 juni, toen de opdracht aan hen door de Kamer werd verstrekt, niets meer gehoord. Zitten zij als laatste bewoners van het Binnenhof ergens in de oude Kamergebouwen verscholen? Of zijn zij met respectievelijk bier en bitterballen of witte wijn met een toastje zalm vakantie aan het vieren?

Deze totale stilte gedurende ruim vier weken is beschamend en doet de toch al tanende interesse van de gemiddelde man of vrouw in het land voor de politiek verschrompelen. En intussen benoemt het demissionaire kabinet rustig vier nieuwe bewindslieden en neemt, ook buiten het coronabeleid, de ene beslissing na de ander.

Uiterlijk half augustus moeten de dan door de informateur aangewezen partijen met elkaar gaan onderhandelen over een (beknopt) regeerakkoord. Half september zouden zij daarmee klaar moeten zijn. Uiterlijk begin oktober zou het nieuwe kabinet op het bordes van Huis ten Bosch moeten staan. Dat zou trouwens ook een minderheidskabinet kunnen en mogen zijn.

En als dat niet lukt, hebben de verantwoordelijke politici gefaald. En zit er niets anders op dan het uitschrijven van nieuwe verkiezingen. Hoe slecht en beschamend dat ook zou zijn.

Frans Weisglas (VVD) is oud-voorzitter van de Tweede Kamer.