Opinieblog - Lezersbrieven over Gerard Cox: ‘Volkskrant-lezers zijn niet arrogant’

4 juli 2018

Veel Volkskrant-lezers reageren op het interview met cabaretier Gerard Cox, waarin hij 'Mokumse arrogantie' hekelt en zijn veranderde stad Rotterdam beschrijft.

Leendert Brouwer uit Amsterdam schrijft dat alle Volkskrant-abonnees zich aangesproken kunnen voelen als Cox spreekt over de 'Mokumse arrogantie die als pislucht uit de Volkskrant opstijgt' - ook die uit Groningen en Rotterdam.

'Ik zeg: wij zijn niet arrogant. Wij zijn sociaal betrokken, wij zijn cultuurminnend, wij proberen door te denken, wij denken mee, wij zijn bezorgd en nieuwsgierig, maar niet sensatiebelust, wij zijn alleszins redelijk en proberen genuanceerd te formuleren, wij willen werkelijk weten om kritisch te kunnen zijn. Wij zijn begaan met de aarde en de mensheid. Waar haal je het lef vandaan om ons arrogant te vinden, meneer Cox?

'Wat ons misschien onderscheidt, is dat wij degenen die verantwoordelijkheid willen nemen voor de samenleving in zijn geheel en misstanden alom aanvechten willen steunen. Wij distantiëren ons liever van de collectieve kortzichtigheid waarmee alles naar de klote dreigt te gaan. Ook van het opruiende rechtse clichédenken waar jij aan toegeeft. Hoe anderen denken, wat hun beweegredenen zijn, dat probeert deze krant ook te laten zien. Bizar dat wij dan in de verdomhoek worden gezet. Wij nemen de moeite ons enigszins te verdiepen in de realiteit. Hopelijk blijft de Volkskrant aan die moeite beantwoorden.'

Rotterdammer Paul Kamsteeg is juist blij dat zijn stad veranderd is. Hij schrijft in een ingezonden brief:

'Gerard Cox heeft nog steeds last van een kras op zijn tere oude mannenziel vanwege een Amsterdamse grap over de Bijenkorf 50 jaar geleden.

Mijn stad is inderdaad veranderd, wat een geluk.'

Cox geeft in het interview een voorbeeld van de voor hem 'ergerniswekkende Amsterdamse arrogantie'. De Amsterdamse cabaretier Eric Herfst vroeg Cox eens waar hij zijn nieuwe kostuum gekocht had. In de Bijenkorf, antwoordde Cox. Herfst: 'Op de Dam?' 'Nee, op de Coolsingel.' Daarna zei Herfst: 'Hebben jullie ook een Bijenkorf?'

Dick Bakker uit Amsterdam vraagt zich af of Eric Herfst niet gewoon een grapje maakte.

'Zoals mijn Rotterdamse vriend vroeg, toen ik hem uitnodigde voor een rondvaart door de grachten en de havens: 'Hebben jullie dan hávens?'.

Overigens snap ik niet wat die Cox hier doet, als hij zo'n hekel aan ons en onze stad heeft. In Rotterdam kan hij de naam Amsterdam niet eens uitspreken. Geld stinkt niet?'

Tot slot kunnen lezers zich ook herkennen in Gerard Cox. Zo schrijven Noël Bossier en Rini Kersten uit Nunspeet:

'Wij zijn zelf ex-grachtengordelaars uit Amsterdam en Utrecht, kritisch op cabaretiers, geen Rotterdammers en zelfs buitenlandse import uit de jaren zeventig.

Ooit liepen wij maatschappelijk, veel meer dan nu, een gezamenlijke wedstrijd met z’n allen. Tegenwoordig loopt iedereen vooral zijn eigen wedstrijd.

En telkens als we de Veluwe uitrijden en de grote steden aandoen voel je de druk van de opgelegde stedelijke veranderingsillusie.

Tegenwoordig is er een dwangmatige identificatie met verre voorouders, praten we over de kleur van een kinderschertsfiguur en voeren toenemende stadse territoriumgevechten. Als je een tijd weg bent uit Amsterdam zie je dat veel meer bouwkundige gettovorming is ontstaan.

Natuurlijk zagen we Nederland op een organische wijze ook in positieve zin veranderen. Dat is het kapitaal van het ouder zijn: een lang leven het experiment van de verandering zélf doorleven.

De taal van Gerard Cox zal wel weer weggezet worden als het geklaag van een oude lul. Niets is echter minder waar.'

Pers over België - Japan - 3 juli

De comeback van België tegen Japan houdt de internationale pers bezig. Zo ook in Engeland, dat veel Belgische spelers kent uit de Premier League. ‘Het zal de geschiedenis ingaan als een WK-klassieker, een opwindende en chaotische wedstrijd waarover nog jaren zal worden nagepraat,’ schrijft oud-voetballer en voetbaljournalist Stuart James in The Guardian. ‘En dan vooral die dramatische laatste seconden toen België bliksemsnel van het ene uiteinde van het veld naar het andere ging om het doelpunt te maken dat een opmerkelijke comeback bekroonde en de harten van Japan brak.’

‘(…) Het eindsignaal klonk seconden later en het contrast in emoties was buitengewoon. Terwijl België feest vierde, zakten de Japanse spelers in elkaar. Sommigen waren intranen, andere sloegen uit frustratie op de grond. Ze hadden fantastisch gespeeld en geweldig bijgedragen aan een pulserende tweede helft, waarbij ze België de schrik van hun leven bezorgden. Het was in vele opzichten wreed en de coach Nishino nam zichzelf kwalijk dat hij niet meer had gedaan om de goal van Chadli te voorkomen.’

Goliath vs. David

‘Delirium!’ kopt Sporza boven een wedstrijdanalyse, Het Nieuwsblad spreekt van ‘absolute waanzin’ en Het Laatste Nieuws over een ‘match voor de geschiedenisboeken.’ De Belgische media genieten duidelijk na van de comeback, maar zijn ook kritisch. ‘De gouden generatie, jong, sterk, groot en getalenteerd, kon pas in blessuretijd een stel oude Japannertjes afserveren,’ schrijft bijvoorbeeld Hans Vandeweghe in De Morgen. ‘Dat ons surplus aan lengte het verschil zou moeten maken en niet het voetbal over de grond, was duidelijk.’

‘Is het mogelijk, dat onderschatting nog heeft meegespeeld? Dat de spelers, net als de fans en de journalisten, al te veel met hun hoofd in Kazan zaten?,’ vraagt Steven de Foer zich af in De Standaard ‘Wat een relatief eenvoudige opdracht leek, is een heroïsch gevecht geworden waarin Goliath uiteindelijk David bedwong. Maar wat een boost voor het moreel moet het zijn, ook zo te kunnen winnen. Niet op klasse, maar met een ouderwetse alle hens aan dek.’

En nu: Brazilië

Als België vrijdag tegen Brazilië speelt zullen ze ‘niet één maar drie klassen sterker moeten spelen’, aldus sportjournalist Bart Lagae in De Standaard. ‘Het Brazilië van 2018 is in niks te vergelijken met dat van 2014. Bondscoach Tite zet zijn blok laag en laat de tegenstanders komen. Aanvallende spelers als Neymar en Willian zetten nauwelijks druk. (…) Een 7-1-pandoering zal het Brazilië van 2018 niet snel om de oren krijgen.’

Naast de lage verdediging, ziet Lagae ook verschil in de aanval: ‘Voorin heeft Brazilië veel meer kwaliteit dan vier jaar geleden. Coutinho en Willian in 2018 zijn veel scherper en technischer dan Oscar of Fred in 2014. Roberto Firmino, integraal deel van het succes van Liverpool in de Champions League, is bij de Goddelijke Kanaries maar een invaller. Het zegt alles over de aanvallende weelde voorin.’

En dan zijn er nog twee spelers die België bijzonder in het oog moet houden: ‘Chelsea-speler Willian, een goeie bekende van Eden Hazard en Thibaut Courtois, en natuurlijk Neymar Junior. Neymar heeft nu zes WK-goals uit 38 schoten. Lionel Messi had 67 schoten en Cristiano Ronaldo 74 pogingen nodig om aan hetzelfde aantal te komen.’

Hoe denken de Belgische spelers er zelf over? Volgens verdediger Jan Vertonghen kan de wedstrijd tegen Japan louterend werken: ‘Je hebt soms zoiets nodig om later jezelf te kunnen overtreffen’, zei hij tegen Sporza.

Verdediger Vincent Kompany kijkt verwonderd terug, en positief vooruit: ‘Brazilië is een totaal andere tegenstander. Zij zullen wellicht alle foutjes afstraffen, maar ik kan me niet voorstellen dat we nog een beter collectief dan Japan zullen tegenkomen.’

De nieuwe president van Mexico - 2 juli

‘Een aardverschuiving’, noemt het Britse weekblad The Economist de verkiezing van Andrés Manuel López Obrador tot president van Mexico. ‘Net als in Amerika en delen van Europa heeft een boos electoraat de gevestigde politieke elite opzij geschoven. In het geval van Mexico hebben de kiezers een onvoorspelbare linkse man gekozen.’

‘De Mexicanen waren vatbaarder dan ooit voor de boodschap van López Obrador dat een ‘maffiamacht’ zichzelf op hun kosten verrijkte. Hij vertelde de kiezers dat hij alleen het volk vertegenwoordigt, dat zijn tegenstanders onwettig zijn en dat er geen verschil is tussen de twee grootste partijen. Die stelling werd bevestigd door het feit dat de (sociaaldemocratische, red.) PRI José Meade als presidentskandidaat naar voren schoof. Hij was minister onder presidenten van zowel de PRI als de (conservatieve, red.) PAN.’

Volgens The Economist staat Mexico vooral onzekerheid te wachten. ‘López Obrador is een ingewikkelde puzzel, die in de ene toespraak kan overkomen als een terughoudende fiscale conservatief en in de volgende speech als een charismatische oproerkraaier. Er bestaat weinig twijfel over zijn eerste prioriteit: Mexico genezen van zijn corruptie. Het aanpakken van ‘de kanker die sociale verdeeldheid veroorzaakt’, zal volgens hem welvaart brengen in het arme zuiden en de nationale waardigheid herstellen.’

‘Maar hoe López Obrador dit voor elkaar zal krijgen, is onduidelijk. Hij schijnt te geloven dat zijn eigen voorbeeld van persoonlijke deugdzaamheid volstaat. Er zijn weinig tekenen dat hij beschikt over de overtuiging en het geduld om de institutionele voorwaarden te scheppen om corruptie effectief aan te pakken, bijvoorbeeld door aanklagers echt onafhankelijk te maken. Veel van de groeperingen in de samenleving die corruptie bestrijden zijn niet enthousiast over het presidentschap van López Obrador.’

Journalist Sabrina Rodriquez noemt López Obrador op Amerikaanse politieke website Politico de ‘anti-Trump-populist’ die klaar is voor het Mexicaanse presidentschap.

Volgens haar kan de verkiezing van López Obrador de relaties tussen de VS en Mexico verder belasten. ‘De links-populistische president heeft campagne gevoerd om op te treden tegen president Trump, wat mogelijk het begin is van een confronterend tijdperk van Amerikaans-Mexicaanse betrekkingen, van immigratie- tot handelsbeleid.’

‘Zijn beloften om geweld en corruptie uit te roeien, zijn belangrijk geweest voor zijn populariteit. Maar zijn belofte om Mexicanen te verdedigen tegen Trump, in combinatie met zijn nationalistische retoriek, heeft ook zijn positie met de Mexicaanse kiezers versterkt.’

‘Mexico ‘zal nooit de piñata van een buitenlandse regering worden’, zei de 64-jarige López Obrador, tegen meer dan 90 duizend mensen tijdens zijn campagne die hij woensdag afsloot.’

‘Kritiek op Trump wordt gezien als een gemakkelijke manier om Mexicanen te verenigen, die een grote hekel hebben aan de Amerikaanse president. Volgens een opiniepeiling heeft meer dan 80 procent van de Mexicanen een negatieve mening over Trump.’

‘Ondanks zijn harde woorden, zegt López Obrador dat hij met Trump wil samenwerken. Hij werkt aan een grootschalig project dat de samenwerking tussen beide landen zal versterken en volgens López Obrador zou het ook leiden tot meer banen en hogere salarissen.’

‘Voormalig minister Jorge Castañeda van Buitenlandse Zaken zei over López Obrador: ‘Hij zal voorzichtiger en toleranter zijn, maar Trump blijft Trump.’’

Klimaatwet - 29 juni

De Klimaatwet maakt een eind aan de vrijblijvendheid die het Nederlandse klimaatbeleid lang typeerde, schrijft dagblad Trouw in het commentaar. Woensdag werd de wet gepresenteerd die is ondertekend door zeven fracties: de regeringspartijen en de oppositiepartijen GroenLinks, PvdA en SP. Volgens Trouw kan het klimaatakkoord samen met de Klimaatwet ‘een stevig klimaatbeleid opleveren’.

We kunnen met de wet wellicht de klimaatdoelen van Parijs halen, maar dan moet volgens de krant wel alles meezitten. De Klimaatwet draagt namelijk sporen van een compromis. ‘Waar GroenLinks en PvdA drie jaar geleden een CO2-reductie beoogden van 55 procent, wordt in de Klimaatwet zoals die nu voorligt gesproken over een ‘streven’ om de CO2-uitstoot met 49 procent te reduceren, conform het regeerakkoord. Dat ‘streven’ tast meteen het verplichtende karakter aan van de reductie van broeikasgas. Het lijkt een ingebakken ontsnappingsroute, lastig voor de rechtbank, mocht die zich in de toekomst moeten buigen over de naleving van de wet.’

Volgens AD-commentator Hans van Soest verbloemen de partijen dat er om de doelen te halen ingrijpende offers van burgers zullen worden gevraagd. ‘Voor zulke offers is alles te zeggen, maar probeer het niet te verdoezelen. Kolencentrales sluiten levert te weinig milieuwinst op. De hele veeteelt in Nederland afschaffen evenmin’, schrijft hij in het Algemeen Dagblad.

Verder vindt hij dat partijen de opgave niet mooier moeten voorstellen dan ze is om draagvlak te houden voor de zogeheten energietransitie. ‘En dat doen ze niet alleen in Den Haag. Cv-ketels moeten maar worden vervangen door warmwaterpompen. Maar die pompen zijn duur, maken herrie en leveren vaak te weinig warmte, zodat je nog steeds moet bijstoken. Het is te prijzen dat partijen ambitie tonen, maar ingrijpende beslissingen nemen zonder erbij te vertellen welke offers daarvoor moeten worden gebracht, is een belediging voor het intellect van de kiezer.’

Eerder deze week schreef Raoul du Pré in het Volkskrant-commentaar dat het vanuit de politiek wel begrijpelijk is dat de 2050-doelen niet juridisch afdwingbaar worden. ‘Beleid hoort niet in de rechtszaal te worden gemaakt maar in het parlement. Dat moet zich ook kunnen bedenken als het tot nieuwe inzichten komt.’ Toch leggen de partijen zichzelf zo wel een dure plicht op, stelt hij. ‘De Klimaatwet alleen garandeert nog niets, het is wel een behulpzame maatstaf. Alleen de partijen zelf kunnen er in de komende jaren voor zorgen dat dit project niet blijft steken in goede voornemens.’

Nederlaag Duitsland op WK - 28 juni

Bondscoach Joachim Löw moet na het verlies van Duitsland op het WK vertrekken, stelt journalist Matt Pearson in Deutsche Welle.

‘Löw had veel krediet opgebouwd, na het succes van Duitsland op het WK in 2014, maar dat is nu voorbij. Zijn bestuur was een succes, maar zijn fouten in Rusland betekenen dat zijn tijd voorbij is.

‘Hij werd lang beschouwd als een kracht, maar Löw’s eeuwige loyaliteit aan zijn kernteam is snel zijn achilleshiel geworden. Hummels, Özil en Khedira keerden terug en hoewel ze beter waren dan Mexico, was niemand zo goed als vier jaar geleden.

‘Het ontbreken van Manchester City-ster Leroy Sane in het veld zag er per minuut vreemder uit. Sane alleen zou de kwalen van het Duitse team niet oplossen, maar hij zou wel iets anders brengen, waardoor Löw niet gedwongen was om Leon Goretzka rechts te zetten, een positionele beslissing die de drijvende kracht in het middenveld teniet deed.

‘Dat is niet de enige verkeerde beslissing die Löw maakte. Neuer werd na een blessure teruggehaald en zag er nog stijf uit. Löw’s wissels weerspiegelden een ouderwetse mentaliteit die Die Mannschaft in zijn greep heeft gekregen.

‘Dit is ongetwijfeld een triest hoofdstuk in een anders uitzonderlijk 12 jaar durend verhaal, maar zelfs de beste ploegen moeten worden opgefrist. Helaas voor Löw, en voor Duitsland, faalde de 58-jarige dit te realiseren voordat het te laat was.

‘Onze laatste buitengewone prestatie was in de herfst van 2017’, zei Hummels kort na het verlies van woensdag. ‘Dit is een zeer, zeer bittere avond.’

‘Het is niet het einde waar Löw op heeft gehoopt, of misschien hetgeen dat hij verdient. Maar het is het einde dat Duitsland nodig heeft.’

Hoewel Duitsland voor het eerst na de voorrondes uit het WK ligt, is Anno Hecker van de Frankfurter Allgemeine niet helemaal verrast.

Hecker heeft zich meer verbaasd over de optimistische houding van de Duitse voetbalbond (DFB), dit ondanks zwakke kwalificatiewedstrijden en het feit dat de belangrijkste spelers van het WK van 2014 afgelopen seizoen al niet meer dezelfde winnaarsmentaliteit toonden.

‘Nog hopelozer is de hoop van DFB-voorzitter Reinhard Grinde. Hij had verklaard dat zelfs in het geval van vroegtijdig falen op het WK een scheiding van bondscoach Joachim Löw, wiens contract tot het einde van het WK in 2022 loopt, niet denkbaar zou zijn. Löw’s prestatie met de overwinning in 2014 in Rio is buitengewoon (…), maar zijn toekomst als coach moet ter discussie komen te staan.

‘Hij is verantwoordelijk voor de samenstelling van de ploeg. Hij heeft de jeugd geprezen, maar niet genoeg vertrouwd. En tegen Mexico toonde hij, niet voor de eerste keer, zwaktes in zijn coaching.

‘(…) Löw mag niet heilig zijn als het pijnlijke resultaat van Kazan het begin is van iets nieuws en groots, van het volgende voetbalfestijn dat tot vreugde van miljoenen fans in Duitsland leidt. Dat het feest nu voorbij is voor het echt is begonnen, is draaglijk – mits de strategen van het Duitse voetbal de tekenen des tijds herkennen en daarnaar handelen.’

Steunt de meerderheid in het Amerikaanse Hooggerechtshof Trump of de rechtsstaat? - 27 juni

Zo verdeeld als de leden van het Amerikaanse Hooggerechtshof oordeelden over de derde versie van het inreisverbod dat president Trump per decreet wil uitvaardigen (vier tegen, vijf voor), zo lijnrecht staan de commentatoren van Amerikaanse kranten tegenover elkaar inzake deze beslissing. Een gevaarlijke uitspraak die Trump de vrije hand geeft bij allerlei discriminerende en racistische maatregelen, die hij nog in zijn mouw heeft, schrijft The New York Times. Maar The Wall Street Journal (WSJ) (op zich ook tegen het inreisverbod) is in ieder geval wel tevreden met het feit dat de rechters zich niet hebben laten opjutten door het ‘anti-Trump-sentiment’ en dat ze strikt de Grondwet hebben verdedigd.

‘Donald Trump is zo polariserend dat een test voor zijn presidentschap is of de Amerikaanse instellingen stand kunnen houden en trouw kunnen blijven aan hun beginselen ondanks de actuele emoties’, schrijft de WSJ. De zaak tegen Trumps inreisverbod werd aangebracht door Hawaii met het argument dat de president zijn bevoegdheden overtrad. De vijf conservatieve rechters in het Hof vinden de president met het decreet niet zijn boekje te buiten gaat, terecht vindt de WSJ. De derde versie van het decreet pas inmiddels binnen de wetten.

De vier liberale rechters, met Sonia Sotomayor als felste pleiter, politiseren een justitiële kwestie, vindt de WSJ. Dat is principieel onwenselijk; de rechters zouden zich niet door een provocerende president tot politieke oordelen moeten laten verleiden. ‘Zonder twijfel zullen de vijf rechters worden beschimpt als medeplichtigen van Trump. Maar iemand moest de rechters van lagere hoven zeggen dat zij de Grondwet niet kunnen negeren om politieke ruzies te beslechten.’

Dat doen de vijf conservatieve rechters nu juist wel, in de ogen van de schrijvers van het hoofdredactionele commentaar in The New York Times. Door de politieke lading van Trumps decreet uit de weg te gaan, legitimeren zij een maatregel die duidelijk in strijd is met de Grondwet. Ze deden hun uitspraak ‘ondanks de beste inspanningen van Trump hen, en de rest van het land, te overtuigen dat het eigenlijke doel van het decreet het discrimineren op basis van religie was’.

Terwijl de WSJ vindt dat het ambt van president is beschermd, meent The New York Times dat de uitspraak Trump ‘bijna onbeperkte presidentiële macht geeft'. De krant gaat nog een stap verder en waarschuwt de Amerikaanse bevolking: ‘Witte rassenangst is altijd de kern van Trumps kijk op de wereld geweest. Wat zo gevaarlijk is aan de uitspraak van dinsdag is dat het Hooggerechtshof nu impliciet zijn zegen geeft aan de toepassing van die strategie [door Trump] als een middel tot politieke organisatie en als een filosofie van regeren.’

Een bijzonder element in deze discussie is een pijnlijk historisch dossier: de internering van Japanse Amerikanen in de Tweede Wereldoorlog. Hoewel in strijd met de Grondwet keurde het Hooggerechtshof president Roosevelts actie op grond van etniciteit goed in de beruchte zaak ‘Korematsu versus United States’. In dezelfde uitspraak als over Trumps inreisverbod werd deze oude uitspraak herroepen als ‘moreel weerzinwekkend’.

Rechter Sotomayor wees in haar minderheidspleidooi op de overeenkomsten van ‘Korematsu’ en Trumps inreisverbod. Ze krijgt instemming van The New York Times voor deze ‘paradox’. Opperrechter John Roberts, voorzitter van het Hof, verwierp die vergelijking door twee rechters en noemde het ongepast. Hij krijgt daarin steun van The Wall Street Journal, die het een ‘goedkope truc’ noemt.

Turkse verkiezingen: ‘Duistere tijden voor de Turkse democratie’ - 25 juni

De Turkse president Recep Tayyip Erdogan heeft een klinkende overwinning bij de vervroegde verkiezingen behaald. Volgens buitenlandcommentator Simon Tisdall van The Guardian markeert dat het begin van een duister tijdperk voor de Turkse democratie:

‘Zijn herverkiezing is niet het resultaat waar de meeste EU-landen op hadden gehoopt. Ze betreuren zijn schendingen van de mensenrechten, zijn ondermijning van democratische instellingen en zijn pogingen de seculiere traditie van Turkije omver te werpen. Maar Europa heeft de hulp van Turkije nodig bij problemen met immigratie en terrorisme, en dus zal het zwijgen. Viktor Orbán, de rechtse premier van Hongarije, is een uitzondering. Hij was de eerste buitenlandse leider die felicitaties stuurde.

‘Mensen als Orbán, Poetin − en Donald Trump − zien in Erdogan een gewetenloze sterke man zoals zij: ultranationalistisch, unilateralistisch, populistisch − en volkomen meedogenloos. Autocratie: het is het nieuwe normaal.’

‘Democratie heeft verloren’

Ook columnist Aydin Engin van de Turkse oppositiekrant Cumhuriyet spreekt van het begin van ‘een zeer donkere en gevaarlijke tijd’: ‘Er is een onverzoenlijke tegenstrijdigheid tussen de politieke islam en democratie, het zijn twee concepten die niet naast elkaar kunnen bestaan. Door zowel het president- schap als de parlementaire meerderheid te winnen, heeft de politieke islam in Turkije de overwin- ning uitgeroepen.

‘(...) De AK-partij zal de weg naar West-Europese, democratische normen en integratie met de EU blokkeren. Ze heeft geen bezwaren te- gen de criteria van Maastricht, de economische grondwet van de EU, maar de criteria van Kopenhagen, gebaseerd op democratie en mensenrechten, zal ze afwijzen. Ik weet niet wat de EU dan doet. Het zal een markt als Turkije niet willen verliezen.

‘Maar wat er is gebeurd, is buitengewoon moeilijk voor degenen die in Turkije wonen en voorstander zijn van democratie en vrijheid.’

Steun voor presidentieel systeem

Columnist Meryem Ilayda Atlas van de regeringsgezinde krant Daily Sabah ziet de verkiezingsuitslag juist als een welkome bevestiging van het nieuwe systeem:

‘Hoewel vervroegde verkiezingen doorgaans niet wenselijk zijn voor het electoraat, toonde het stemgedrag aan dat de verkiezingen een welkom proces waren voor de systeemverandering.

‘Nadat de overgang naar een presidentieel systeem vorig jaar was goedgekeurd in het referendum, bevond de administratieve en bureaucratische hiërarchie van het land zich in een limbo tussen het oude en het nieuwe. Met deze overwinning hebben de kiezers duidelijk de institutionalisering van het nieuwe presidentieel systeem gesteund en verwachten ze dat het de economische problemen zal oplossen terwijl hervormingen worden voortgezet.’

‘Nederland heeft een groot probleem’

Ook de Turkse Nederlanders die gestemd hebben, deden dat voornamelijk op Erdogan. Angstaanjagend, vindt AD-columnist Özcan Akyol:

‘Het blijft een bijzonder en tegelijkertijd zorgwekkend fenomeen dat Nederlandse staatsburgers, die hier van talloze vrijheden genieten – zoals het recht om over alles en iedereen een mening te ventileren – anderen niet hetzelfde gunnen.

‘Híer in een liberaal paradijs vertoeven. Dáár stemmen op een president die andersdenkenden de mond snoert, treitert en vaak zelfs opsluit in gevangenissen.

‘(…) Het probleem dat Nederland heeft is dat tienduizenden mensen, die in onze steden en dorpen wonen, het geen probleem vinden dat een autocratische leider de vrijheden van mensen inperkt, tegenstanders uitschakelt en mediabedrijven intimideert en opdoekt.

‘Ze zijn zelfs trots op een leider die zich bedient van dit soort praktijken. Dat is angstaanjagend.’

Vooruitblik op de Turkse verkiezingen - 23 juni

Waarschijnlijk wint Erdogan zondag de verkiezingen in Turkije. Althans, dat voorspelt de Amerikaanse website Politico. ‘Hij blijft populair. Miljoenen Turkse burgers vertrouwen erop dat hij de stabiliteit en welvarendheid van het land veiligstelt, wijzend op jaren van groei en vrede onder zijn bewind.

‘Wel zijn er voor het eerst signalen dat hij kwetsbaar is. De economische recessie van Turkije, waarbij de lira eenvijfde van zijn waarde verliest ten opzichte van de dollar, heeft de president genoeg ontmoedigd om vervroegde verkiezingen uit te roepen. De economie wordt al lang beschouwd als zijn achilleshiel.’

‘Erdogan houdt rekening met parlementair verlies’

Voor het eerst in zijn 16-jarige ambtsperiode sprak Erdogan over de mogelijkheid van een coalitieregering na de vervroegde verkiezingen van 24 juni. Een verrassende uitspraak om twee redenen, vindt columnist Murat Yetkin van Hürriyet:

‘Ten eerste toont Erdogans verklaring aan dat hij er zeker van is dat hij herkozen wordt als president, maar er niet zeker van is dat een door de AK-partij geleide alliantie een meerderheid in het parlement behaalt. Ten tweede was een van Erdogans sterkste politieke stellingen tot nu toe dat de coalitieregeringen in het verleden de economie en overheidsdiensten hebben geruïneerd, en dat zijn succes voortkwam uit het feit dat Turkije sinds de eerste dag een eenpartijstaat was.’

Wanneer Erdogan herkozen wordt, maar zijn AK-partij geen meerderheid behaalt, is het volgens Yetkim mogelijk dat hij zijn voornaamste bondgenoot MHP dumpt. Hij zal dan verdergaan met de steun van de rechtse De Goede Partij (IYI) of de pro-Koerdische HDP. Klinkt het als een fantasie dat Erdogan aan de macht blijft, en vooral met de HDP aan zijn zijde? ‘Denk dan maar eens terug aan de gebeurtenissen na de verkiezingen in juni 2015, toen Erdogan een onverwachte alliantie aanging met de MHP om de verkiezingen van november 2015 te winnen.

‘‘Zeg nooit nooit’ is een van de funderingen van de Turkse politiek. Hoe dan ook valt te concluderen dat Erdogan werkt aan plannen voor het geval hij het presidentschap behoudt, maar parlementaire steun verliest.’

Een nieuwe grondwet?

Journalist Taha Akyol prijst in dezelfde krant de eensgezindheid van de oppositie, die naast onderlinge programmaverschillen een gemeenschappelijke deler kennen: de wet.

‘In het verkiezingsprogramma verklaart IYI: ‘We zullen een goede, principiële grondwet voorbereiden die gebaseerd is op sociale consensus. We zullen terugkeren naar een parlementaire democratie en een systeem opzetten dat ter verantwoording kan worden geroepen en gebaseerd is op een evenwichtige scheiding der machten. We zullen het systeem van checks and balances herstellen met een onafhankelijk en onpartijdig gerechtelijk systeem.’

‘De SP vindt de terugkeer naar een parlementair systeem niet essentieel, maar wil ook een grondwet die gebaseerd is op het principe van de scheiding der machten. CHP-leider Muharrem Ince zei: ‘Onze urgente missie is om een rechtsstaat te bouwen. Het schrijven van een nieuwe grondwet is misschien niet mogelijk, maar mogelijk worden belangrijke stappen genomen naar een rechtstaat door de huidige wetten aan te passen.’

‘Vertrek VS uit Mensenrechtenraad: gevaarlijk of gedurfd?’ - 22 juni

Volgens Forbes-redacteur Michael Posner toont de keuze van de VS om uit de Mensenrechtenraad te stappen een ‘fout, gevaarlijk leiderschap’.

‘Ooit gezien als wereldleider op het gebied van mensenrechten, zijn de VS nu een marginale speler, die zich terugtrekt uit de leidende positie die het land sinds de Tweede Wereldoorlog heeft ingenomen.

‘In de naoorlogse periode speelden de VS een belangrijke rol als architect van het VN-systeem en andere organisaties. De veiligheid van het land en zijn economische en politieke belangen zijn daardoor drastisch verbeterd. Daarom is het terugtrekken uit de VN-Mensenrechtenraad een vergissing.

‘Op veiligheidsgebied leidde de inspanningen van het Amerikaanse leger tot de vier conventies van Genève. Deze akkoorden hebben overheidspersoneel bijna zeven decennia beschermd.

‘Op economisch front namen de VS het voortouw bij het opstellen van de zogeheten Bretton Woods-akkoorden die hebben geleid tot de oprichting van de Wereldbank en het Internationaal Monetair Fonds.

‘En politiek gezien hebben de VN in 1946 de Commissie voor de mensenrechten opgericht. Onder leiding van Eleanor Roosevelt heeft die de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens opgesteld en aangenomen, een document dat onder andere vrijheid van meningsuiting en religie nastreeft, en verklaart dat mensen overal recht hebben op deze bescherming.

‘De huidige Amerikaanse regering slaagt er niet in om deze inspanningen voort te zetten, het leidt zelfs tot een poging om het harde werk van generaties ambtenaren teniet te doen.

‘In een tijd waarin mensenrechten overal ter wereld worden aangevallen, is leiderschap van de VS harder nodig dan ooit. Uit de Mensenrechtenraad stappen zal de rechten van de meest kwetsbaren niet helpen beschermen; het zal hen meer isoleren en onzeker maken.’

‘Gedurfd en ethisch’

Noah Rothman van Commentary noemde eerder deze week het potentiële vertrek uit de Mensenrechtenraad juist ‘de triomf van de rede’:

‘Dit zou de eerste keer zijn in de geschiedenis van het instituut dat een actief lid van deze Orwelliaanse raad uit protest uit de functie stapt. Dat feit alleen al illustreert het tekort aan integriteit, ethiek en moed van dit gebrekkige instituut.’

Rothman hekelt de verkiezing van landen als Saoedi-Arabië in de raad en de vooringenomenheid tegenover Israël. Hij prijst de inzet van ambassadeur Haley ‘om de ergste impulsen van de VN niet alleen te beteugelen, maar ze ook te openbaren en medeplichtigen aan te spreken. Dit is het soort durf dat de onderdanige toewijding van diplomaten vaak uitsluit. Zonder twijfel leiden Nikki Haley en de regering-Trump de meest ethische en vaardige missie binnen de Verenigde Naties in decennia.’

Asielcrisis Duitsland - 19 juni

Wankelt de positie van Angela Merkel meer dan ooit? Vooralsnog is de bondskanselier haar politieke rivalen te slim af. Volgens Andrew Gray van Politico is het de vraag of de CSU klaar is voor een nieuwe confrontatie met Merkel:

‘De afgelopen week was een kans voor de CSU-leiders om de steun voor Merkel binnen de CDU te testen. Daaruit kwam ze naar voren als de duidelijke winnaar. Zelfs CDU-ministers die het niet eens zijn met Merkels migratiebeleid, toonden hun steun aan haar leiderschap.

‘Zodra duidelijk werd dat Merkel gesteund werd door haar partij, was het onvermijdelijk dat de CSU gas terug zou nemen. (…) Als de CSU dat niet zou doen, riskeert het de vernietiging van een decennia oude alliantie tussen de CDU en de CSU, een bondgenootschap waar juist het CSU baat bij heeft. In het geval van een scheiding zou de CDU vrijwel zeker een gooi doen naar Beieren – iets wat het nu niet doet uit respect voor de alliantie – waardoor de positie van de CSU verzwakt.

‘(…) Het is waarschijnlijker dat Merkel enige vooruitgang in besprekingen met landen als Italië en Griekenland boekt dan dat zij een volwaardige vluchtelingendeal bereikt. Wat doet de CSU dan? Als de partij de regering ten val brengt door Merkel uit te dagen vanwege haar vluchtelingenbeleid, staat de CSU in de kou en heeft het weinig meer bereikt dan chaos.

‘Een essentiële misvatting in het plan van Seehofer is dat Duitsland in het geval van het wegsturen van vluchtelingen, hen voornamelijk zou terugsturen naar Oostenrijk, het laatste land dat de meeste vluchtelingen passeren voor ze in Duitsland arriveren.

‘(…) Het probleem is dat de Oostenrijkers niet verplicht zijn iemand terug te nemen. Gezien de aanwezigheid van de extreem-rechtse Vrijheidspartij in de Oostenrijkse regering, is het niet waarschijnlijk dat het land bereidwillig vluchtelingen accepteert die Duitsland niet wil.

‘De enige optie van Duitsland zou dan het herintroduceren van volledige grenscontrole zijn, een stap die ernstige economische consequenties zou hebben en die zelfs de CSU niet wil nemen.’

Commotie om het Boekenweekthema 'De moeder de vrouw' - 18 juni

Ruim tweehonderd schrijvers en anderen uit de literatuurwereld uiten maandag in een open brief in het NRC Handelsblad felle kritiek op de CPNB. Aanleiding is het thema ‘De moeder de vrouw’ en het feit dat twee mannelijke auteurs daarover het essay en geschenk gaan schrijven.

‘Het gaat de CPNB kennelijk te ver om daadwerkelijk een vrouw iets te laten schrijven over vrouwen’, schreef De Balie-redacteur Ianthe Mosselman vrijdag al in een opiniestuk. Ook auteur Beitske Bouwman toonde zich kritisch en riep op tot een boycot van de Boekenweek.

De CPNB zegt verbijsterd te zijn over de ontstane ophef. Volgens interim-directeur Henk Pröpper is de commotie ontstaan door de Volkskrant die vrijdag de twee opiniestukken op hun site plaatste. Volgens Mosselman was er hoe dan ook kritiek gekomen. ‘Op sociale media ontstond vrijdag veel commotie. Als ik niets had geschreven, dan deed iemand anders het wel’, zegt ze maandag als reactie tegen deze krant.

‘Niet óver, maar dóór een vrouw’

Adjunct-directeur van de CPNB Esther Scholten zegt over de keuze voor Murat Isik als schrijver van het Boekenweekessay 2019: ‘We zagen het als teken van emancipatie om juist níet een moeder over moederschap te laten schrijven.’ Volgens Mosselman is door haar in de discussie niet gezegd dat een man niet over een vrouw mag schrijven. Het gaat er volgens haar juist om dat ‘de vrouw’ heel lang door voornamelijk mannen is beschreven. ‘Dit is daar weer een herhaling van. Natuurlijk zijn Isik en Siebelink, die het geschenk gaat schrijven, goede schrijvers. Maar ik zou het verfrissend vinden als het niet weer óver de vrouw gaat, maar ook door een vrouw wordt geschreven. Als het om dit soort prestigieuze opdrachten gaat, wordt een vrouw niet vaak benaderd.’

Daarnaast vindt Mosselman dat de CPNB nog eens grondig naar hun thematekst moet kijken. Over het boekenweekthema ‘De moeder de vrouw’ schrijft de stichting: ‘En waar blijft de begeerte van de moeder de vrouw?’ Mosselman: ‘Ik vind het problematisch dat het thema meteen gekoppeld wordt aan seks en begeerte. Ik begrijp niet dat als het over moederschap, kinderen en vrouwen gaat, het dan meteen moet gaan over begeerte die weg zou zijn.’

Mosselman vindt het fijn dat de CPNB in gesprek wil, maar moet kritisch naar zichzelf kijken. ‘Het zou makkelijk zijn als ze zouden zeggen: ‘Jullie hebben gelijk, stom. We gaan het volgend jaar anders doen.’ Ik wil het CPNB vragen om zich te verdiepen in een discussie die gaande is over gelijkwaardigheid in de literatuur en daar rekenschap van te geven.’

‘Kies voor een thema passend bij de tijdsgeest’

Volgens auteur Beitske Bouwman illustreert de verbazing van de CPNB over de ophef, de onbedachtzaamheid ten aanzien van de formulering van het gekozen boekenweekthema. ‘Het laat zien hoe onbewust we woorden gebruiken en in dit geval ook onbewust nog altijd de identiteit van een vrouw ophangen aan het moederschap.’ Ze begrijpt niet waarom de CPNB in plaats van Martinus Nijhof niet heeft gekozen voor een eigentijds gedicht van dichters als Rozalie Hirs of Anne Vegter dat beter aansluit bij de tijdsgeest. ‘En als ze dat niet konden vinden, wat ik me niet kan voorstellen, hadden ze er een moeten laten maken.’

Daarnaast is het volgens Bouwman ondenkbaar dat de stem van een vrouw niet te horen is. De uitgave van een extra essay of bundel in het kader van de Boekenweek, zoals de ondertekenaars van de open brief aanbevelen, kan volgens haar bijdragen aan de meerstemmigheid ten aanzien van het thema. ‘Bij een thema als ‘mannenvriendschap’ willen we toch ook op zijn minst één man horen en niet twee vrouwen?’

De auteur hoopt dat de CPNB voortaan goed afweegt of het gekozen gedicht, en dan met name de frase waarmee het thema wordt aangeduid, wel passend is bij het idee dat ze eigenlijk wil uitdragen en bij de tijdsgeest waarin we leven. ‘En natuurlijk hoop ik dat er in de toekomst eindelijk een evenwichtige verdeling komt tussen mannen en vrouwen die de eer hebben het essay en geschenk te schrijven.’

WK - 14 juni

Genieten van het wereldkampioenschap voetbal heeft altijd een bijsmaakje als er smetten kleven aan het gastland. Het Rusland van Poetin is bij uitstek geschikt voor gemengde gevoelens in de internationale pers. Is het vooral een opsteker voor Poetins regime of is voetbal juist propaganda voor democraten?

Commentator Hans Gasser schrijft in Süddeutsche Zeitung:

‘Natuurlijk kun je Poetin en zijn regime onsympathiek vinden. De Krimoorlog en de doping van staatswege, het neerschieten van het vliegtuig MH17, waarvoor de Russische strijdkrachten verantwoordelijk worden gehouden en waarbij zeker driehonderd mensen omkwamen. Maar zou men om die redenen niet naar Rusland moeten afreizen? Nee, natuurlijk moeten we wel gaan, en wel om vele redenen: ten eerste mag je het regime nooit gelijkstellen aan de mensen die in het land leven. Wie eenmaal heeft besloten naar Rusland te reizen, zal al bij aankomst op de luchthaven vaststellen dat het daar veel aangenamer toegaat dan in de Verenigde Staten. Niemand die een kruisverhoor afneemt, de visumcontrole gaat snel en nog een fijne dag verder!

‘Juist nu biedt het wereldkampioenschap voetbal een uitgelezen kans het vaak zeer negatieve beeld dat de media van Rusland geven, te vergelijken met de werkelijkheid ter plekke. Veel Russen en Russinnen verheugen zich op het voetbalfeest; ze zullen zich van hun beste kant laten zien. Wie zonder vooroordelen door het land reist, zal overal belangstelling, hulpvaardigheid en een grote gastvrijheid aantreffen. Daarbij is het zinvol ook buiten de stedelijke centra te reizen, bijvoorbeeld met een van de hypermoderne sneltreinen, die voor geregistreerde voetbalfans ook nog eens gratis of heel goedkoop zijn.’

Hoofdredactioneel commentaar in de Deense krant Politiken:

‘Politici, journalisten en leden van burgerverenigingen die zich tegen Poetin uitspreken, worden bedreigd, mishandeld, opgepakt of vermoord. We zouden graag denken dat politiek en sport niets met elkaar te maken hebben, maar we houden onszelf voor de gek als we menen dat dictators en onderdrukkers de wereld net zo zien als wij. Een autoritaire leider als Poetin spint er garen bij als de wereld bij hem op bezoek komt. Ons antwoord moet zijn dat we elkaar en anderen er steeds aan herinneren hoe Rusland er in het echt uitziet, achter de schitterende voetbalreclame en de Potemkinachtige taferelen van het WK.’

In een hoofdartikel schrijft The Economist:

‘Toegegeven, veel aan dit toernooi is smakeloos. Zijn hoogste instantie, de Fifa, heeft een betreurenswaardige geschiedenis van vriendjespolitiek en corruptie. Het kampioenschap van dit jaar is een opsteker voor het kleptocratische regime van Vladimir Poetin. (In maart, nadat Rusland had geprobeerd een balling en diens dochter te vermoorden in de stad Salisbury, overwoog Engeland eventjes om zich terug te trekken uit het wereldkampioenschap, maar besloot vervolgens om zijn afschuw te laten merken door – wat een horreur! – de prinsen William en Harry te vragen het toernooi te boycotten.)

‘Maar toch: het kampioenschap op zich toont de vooruitgang, in tegenstelling tot de schimmige besluitvorming over de plaats van handeling. De ploegen zijn echt beter dan voorheen. En het beloont ook goed landbestuur. Autocratische regimes zoals die van Rusland en China kunnen atleten met harde hand drillen – de Olympische Spelen lijken daarom zelfs soms wel een autoritaire parade. Maar dictaturen bakken niets van voetballen, waar meer creativiteit en flair voor nodig is. Het contrast tussen Oost- en West-Duitsland was wat dat betreft veelzeggend. Het Oosten trainde meedogenloos gespierde krachtpatsers, het Westen geraffineerde doelpuntenmakers. Slechts vier landen, die als niet-vrij worden aangemerkt door Freedom House, hebben zich geplaatst voor dit WK, en geen van hen zal waarschijnlijk ver komen. Het laatste land met een autocratisch bewind dat kampioen werd, was Argentinië in 1978.’

Journalist Kanishk Tharoor schrijft in een opiniestuk in The New York Times:

‘Het WK is nog steeds een verkiezing van natiestaten. Het toernooi werd bedacht in een vroeg 20ste-eeuws Europa toen naties opkwamen uit de wrakstukken van vergane imperia, toen het evangelie van nationale zelfbeschikking zich verspreidde, en nieuwe vormen van media, waaronder radio, het bereik van de sport vergrootte. Met een vlag en een volkslied gaf een voetbalteam hun land een tastbare vorm.

‘Voetbal hielp landen niet alleen betekenis te geven, maar heeft ze ook overstegen door mee te doen aan de meer recente globalisering. Het 21ste-eeuwse wereldkampioenschap is een soort paradox. Het succes van dit volksfeest hangt voor een groot deel af van grensoverschrijdende energieën die mensen losmaakt van hun nationale roots. Het suggereert dat er een valse dichotomie is tussen ‘globalisme’ en ‘nativisme’. Zowel in het voetbal als in het leven is het goed mogelijk om een trotse vertegenwoordiger van je natie te zijn, terwijl je een ongeneselijke mondiaal bent.

‘Het toernooi is niet zozeer een tentoonstelling van verschillende nationaliteiten, het is een herinnering aan hoe ideeën en tactische manieren in het voetbal grenzen overschrijden. Het is zoveel gemakkelijker in het YouTube- en GIF-tijdperk om te bestuderen en, nog belangrijker, te genieten van hoe anderen spelen.’

Oud opinieblog - 13 juni

Lees hier ons vorige opinieblog terug.