Opinie: Wanneer gaan we de Bijbel aanpakken?

Tijdgeest

Dat de tijdgeest nu, in 2023, meent dat veranderingen aanbrengen in manuscripten uit een andere tijd(geest) belangrijk is, is voor de volgende tijd(geest) misschien heel interessant. Het is dan ook belangrijk dat de originelen in ruime mate beschikbaar blijven voor de mensen uit de volgende tijd(geesten).
Tielke Engels, Tilburg

Bleek kalf

Onlangs herlas ik Bint, de meesterlijke en zeer beeldende novelle van F. Bordewijk. De jongens in klas 4D, de hel: ‘een gorilla’, ‘een roofvogel’. De conciërge: ‘een groot bleek kalf met een gezwollen kalfskop’. En nog zo’n beschrijving: ‘het hoofd van Heiligenleven, van breed naar spits, was tegen de troffel aangeboetseerd met slordige kwakken natte kalk. Het zat met een rare steel op zijn schouders.’

Zeer beeldende beschrijvingen, die op gevoelige lezers wellicht onprettig overkomen. Gelukkig kunnen die het boek terzijde leggen. Degenen die deze novelle wel lezen, zullen de school van Bint nooit meer vergeten.

Schrijnende dissonanten bij de uitvoering van een muziekstuk weglaten, ondenkbaar zou dat zijn. Taal, het unieke materiaal van een schrijver, zodanig veranderen dat de beeldende kracht ervan teniet wordt gedaan? Ook dat zou naar mijn idee ondenkbaar moeten zijn. Wordt je gevoelige inborst geweld aangedaan? Vermijd de confrontatie. Word je persoonlijk belasterd? Stap naar de rechter.

Meer smaken zijn er niet. O ja, toch wel: censuur en dictatuur. De geschiedenis bewijst dat dat niet een optie is die de voorkeur verdient.
Marijke Heijloo, Heemstede

Mens

Afgelopen week zei een passerend jongetje, sorry, een kind, tegen mij: ‘Dag, oude opa.’

Schandalig!

Hij had natuurlijk moeten zeggen: ‘Dag, heer’, sorry, ‘mens’ natuurlijk. ‘Dag, mens op leeftijd met kleinkinderen.’
Piet Paree, Santpoort Noord

Meebewegen

Na het lezen van het Commentaar en de column van Aleid Truijens moet dit me toch even van het hart: er is volgens mij helemaal niks mis met het vervangen van termen die inmiddels echt niet meer kunnen, ongeacht welke tekst en auteur het betreft.

Zo was ik deze week bij het lezen van een Nederlandse vertaling uit 1989 van een boek van Bill Bryson ronduit geschokt toen ik het n-woord tegenkwam in een beschrijving van een zwarte woonwijk in Chicago. In ruim dertig jaar is er gelukkig veel veranderd, en ik heb tot nu toe nog geen enkel goed argument gelezen waarom een tekst niet met de tijdgeest zou mogen meebewegen.

Niemand weet wat een inmiddels overleden auteur er nu van zou vinden, om maar eens iets te noemen. En dat in een democratie iedereen de vrijheid heeft om te zeggen wat hij wil, betekent nog niet dat alles ook daadwerkelijk gezegd moet worden. Volgens mij getuigt het vooral van voortschrijdend inzicht om termen te schrappen waarvan je weet dat die mensen kwetst.
Monica Tejland, Castricum

Lelijk

Kinderen zullen in de nieuwe hertalingen van Roald Dahls boeken geen stomme of lelijke mensen meer tegenkomen. Gelukkig is daar de echte wereld nog voor ze, die is vergeven met lelijke, stomme, kale en domme mensen. Ik ben er zelf één. Niks mis mee.
Maarten Kools, Amsterdam

Droom

Naar aanleiding van het Volkskrant-artikel over de aanpassingen in de boeken van Roald Dahl, droomde ik hierover: ik besloot een club op te richten om bestaande woorden te beschermen. Het moest een lijst worden met woorden waaraan niemand mocht tornen. Een lijst met absoluteiten.

Weer wakker vond ik de lijst onzin, maar het woord absoluteiten koesterde ik.
Jan te Riele, Almelo

Personages

‘Niemand is meer lelijk of stom in de Britse heruitgave van het werk van Roald Dahl’ kopt de Volkskrant (Ten eerste, 20/2) . Een team van sensitivity readers heeft alle mogelijk aanstootgevende taal in de boeken van Dahl herschreven met een accent op ras en gender, zodat ‘alle kinderen van nu kunnen genieten van de geweldige verhalen en personages’. Personages die tot voor kort des Roald Dahls waren.

Wanneer gaan we de Bijbel aanpakken?
Willeke Stadtman, Nieuwegein

Herschreven

En de mensen die gekwetst zijn omdat honderden passages uit de boeken van Roald Dahl verwijderd en herschreven zijn, wat doen we daarmee?
Theo Maassen, Eindhoven

Dikke Davy

Als woorden in een verhaal van een schrijver worden veranderd, verwijder je de ziel van de schrijver uit het verhaal. En de betekenis. Als je van ‘dik’ ‘enorm’ maakt, roept dat een ander beeld op. Bij ‘enorm’ hebben we met een soort reus van doen, terwijl ‘dik’ vaak bij klein hoort.

Bij een kind bijvoorbeeld. Het veranderen van welgekozen woorden van de schrijver (in dit geval Roald Dahl) maakt de tekst er niet duidelijker op, minder grappig ook, en minder scherp.

Woorden staan bovendien in een context. Neem Davy the Fat Boy, het nummer van Randy Newman over een eenzame weesjongen, die door een kermisexploitant wordt uitgebuit:

‘Davy the fat boy, Davy the fat boy / Isn’t he round? Isn’t he round? / What do he weigh folks? / Can you guess what he weigh?’ De man van de attractie laat het publiek het gewicht van Davy raden. Wie het raadt, wint een teddybeer. De man kan Davy ook laten dansen: ‘I think we can persuade him to do / The famous fat boy dance for you / Give me half a chance / I just know you’ll like my fat boy’s dance.’

De lezer/luisteraar voelt mededogen met Davy. Juist door de pijnlijke, rake woorden ‘fat’ en ‘round’ die de schrijver de kermisman in de mond legt.
Nico Keuning, Heiloo

Collector’s item

Ik heb zojuist (bijna) alle boeken van Roald Dahl gekocht, om de ongecensureerde versies te kunnen voorlezen aan mijn kleinkinderen. Wordt vast een collector’s item.
Renee ter Braake, Rhenen

Dezelfde betekenis

Wat schandalig stom om taal in literaire boeken te veranderen.

Woorden hebben immers betekenis en die kan positief, negatief en alles daartussenin zijn. Bovendien vrees ik, dat het veranderen van woorden zeer snel tot gevolg zal hebben dat de ‘nieuwe’ woorden dezelfde betekenis zullen krijgen als de oude. Als ik straks zeg: ‘Nou, die is enorm!’, dan weet toch iedereen wat ik bedoel?
Jenneke Vrijenhoek, Geldermalsen

Tegenovergesteld

Oké, als men sommige woorden in de boeken van Roald Dahl, zoals ‘dik’, ‘lelijk’ of ‘stom’ wil veranderen in zachtere synoniemen, dan zou men in het verlengde daarvan de tegenovergestelde variant van deze woorden eveneens moeten veranderen. Zoals ‘slank’, ‘mooi’ of ‘intelligent’.

Deze woorden kunnen bij anderen kinderen een gevoel van minderwaardigheid oproepen waar ze op latere leeftijd de nadelige gevolgen van kunnen ondervinden. Zoiets moet de maatschappij toch niet willen.
J.W. Nieuwpoort, Alkmaar

Rubens

Als het woord ‘dik’ niet meer mag in de boeken van Roald Dahl, gaan we dan ook alle dikke dames op de schilderijen van Rubens slank overschilderen?
Tabe Jorritsma, Oostwold