Opinie: Richt een nationaal burgerforum op om inhoud te geven aan de slavernij-excuses

In het herdenkingsjaar, dat loopt van 1 juli van dit jaar tot 1 juli 2024, zal worden herdacht dat het 150 jaar geleden is dat Nederland de slavernij volledig afschafte in de voormalige koloniën. Premier Mark Rutte heeft namens het kabinet op 19 december 2022 formeel excuses aangeboden voor de rol van Nederland in de slavenhandel en de slavernij.

De discussie over slavernij-excuses, herstel en reparatie is hiermee niet ten einde, maar is juist in volle hevigheid losgebarsten. Hoe gaan wij nu samen verder achter de komma en wie geeft invulling aan de excuses, herstel en reparatie?

In de media klinken regelmatig de meningen van politici, wetenschappers, activisten en maatschappelijke organisaties. Echter de stem van burgers, zoals die van een Surinaams-Nederlandse leraar op een basisschool in Groningen, van een zorgmedewerker uit Rotterdam afkomstig uit Curaçao of van een marktkoopman in Paramaribo, wordt minder gehoord.

Draagvlak voor herstel

Voor het draagvlak voor slavernij-excuses, herstel en reparatie in het Koninkrijk der Nederlanden, Caribisch Nederland en Suriname zijn deze stemmen onontbeerlijk in het herdenkingsjaar en in de jaren daarna. De betrokkenheid van nazaten en andere Nederlandse burgers bij de slavernij-excuses is groot. De vraag hoe nu verder, houdt menigeen bezig.

Op Afro-Caribische mediakanalen en in tienduizenden huiskamers is dit het onderwerp dat nazaten al maanden bezighoudt. Het raakt hen, er zijn grote verwachtingen en men wil meepraten. Hier ligt een unieke kans om de Afro-Caribische gemeenschap een plaats aan de tafel te geven door een participatief en democratisch proces in gang te zetten waarbij hun stem wordt gehoord.

Een Nationaal Burgerforum Slavernijverleden, Herstel en Reparatie is daarvoor in mijn ogen het juiste instrument. Zo’n burgerforum kan ertoe bijdragen dat een open dialoog aanvangt die de tegenstellingen kan overbruggen. Door nazaten en ook andere burgers te betrekken bij de invulling tot in de details, kan het draagvlak voor bewustwording en herstelmaatregelen worden verbreed.

Polarisatie voorkomen

Zo kan polarisatie tussen voor- en tegenstanders worden voorkomen. Daarnaast wordt optimaal gebruik gemaakt van kennis uit de samenleving.

De leden van dit burgerforum worden geselecteerd uit kiesgerechtigde burgers middels een gestratificeerde loting (zodat rekening kan worden gehouden met bepaalde kenmerken, red.) Het forum zal bestaan uit 150 deelnemers, een symbolisch aantal. Na de selectie volgt een uitgebreide informatiesessie, waarin de leden van het burgerforum informatie krijgen over het onderwerp vanuit zoveel mogelijk perspectieven.

Daarnaast krijgen alle Nederlanders uit het koninkrijk en Suriname via een open consultatie op internet de kans om mee te denken en om relevante informatie of ideeën te geven aan het burgerforum. Vervolgens gaat het forum tijdens meerdere sessies in overleg over de invulling van de plannen, tot achter de komma. Na zorgvuldige deliberatie worden de resultaten en breedgedragen aanbevelingen, oplossingen en beleidsvoorstellen gepresenteerd aan het kabinet en belanghebbenden.

Gedeelde toekomst

De status van de aanbevelingen en het rapport moeten van tevoren worden vastgelegd. Door een nationaal podium te geven aan willekeurige nazaten en andere burgers, plaveien we een democratisch pad naar een gedeelde toekomst.

Burgerfora zijn een vorm van participatieve democratie en hebben de afgelopen jaren vooral hun waarde bewezen bij gevoelige, complexe vraagstukken die veel weerstand kunnen oproepen bij burgers.

Het bekendste burgerforum werd in 2016 georganiseerd in Ierland, met als inzet een nieuwe abortuswetgeving. Hierbij stonden de katholieke en conservatieve inwoners lijnrecht tegenover het progressieve deel van de Ierse samenleving.

Legaliseren van abortus

Het Ierse parlement organiseerde daarom een burgerforum waarin 99 ingelote burgers – zowel anti als pro abortus, en ook neutraal – met elkaar in overleg gingen. Het burgerforum was een groot succes en leidde tot een consensus voor het legaliseren van abortus, iets wat bijna voor onmogelijk werd gehouden vóórdat het burgerforum in Ierland werd ingezet.

Een Nationaal Burgerforum Slavernijverleden, Herstel en Reparatie zal van grote meerwaarde zijn omdat de discussies dan plaatsvinden buiten de politieke arena. Dit betekent dat partijpolitieke overwegingen, de belangen van organisaties of de invloed van (sociale) media geen rol zullen spelen in de besluitvorming.

Laten we deze unieke kans om de slavernij-excuses op te volgen met beide handen aanpakken en ons oor te luister leggen bij 150 nazaten en andere burgers die samen het Nationaal Burgerforum Slavernijverleden, Herstel en Reparatie vorm zullen geven.