Opinie: Opkoop stikstofrechten door Schiphol is politiek riskant en kortzichtig

De afgelopen twee maanden heeft de Schiphol Group voor inmiddels 16 miljoen euro boerenbedrijven opgekocht. En in december komt daar nog voor 9 miljoen euro aan boerenland bovenop. Niet om zelf te gaan boeren, maar enkel en alleen om in bezit te komen van de stikstofrechten die ooit aan die bedrijven zijn vergund. De Schiphol Group heeft die rechten naar eigen zeggen hard nodig om een volledige natuurvergunning te krijgen voor de geambieerde 440 duizend vluchten op Amsterdam en de 45 duizend vluchten op Lelystad Airport.

Het was al langer bekend dat hier plannen voor bestonden, maar dat de luchthaven nu werkelijk de daad bij het woord voegt, kwam begin december toch als een verrassing. En voor velen is het een zeer nare verrassing. Het opkopen van boerderijen door private partijen is politiek brisant. Afgelopen dinsdag nam de Tweede Kamer een motie aan waarin zij de regering verzoekt Schiphol ertoe te bewegen zijn plannen stop te zetten in afwachting van de nadere uitwerking van de aangekondigde stikstofplannen.

Cowboys

Daarmee doelt de Kamer op de plannen om de koop en verkoop van stikstofrechten door private partijen nu eindelijk eens te gaan reguleren. Een van de voorstellen betreft de invoering van een voorkeursrecht voor de overheid bij de verkoop van landbouwgrond met daaraan verbonden stikstofrechten.

Dat is een goed plan. Het moet immers de overheid zijn die, binnen een wettelijk kader en in goed overleg met alle betrokken partijen, uiteindelijk beslist hoe je de stikstofruimte besteedt die vrijkomt als je een boerenbedrijf opkoopt. Dat kun je niet overlaten aan cowboys uit de private sector.

Ook niet als de cowboys zelf overheidspartij zijn. Zie de opwinding die enige tijd geleden uitbrak bij de provincies toen bleek dat Rijkswaterstaat in het geniep boerderijen met stikstofrechten in de provincie aan het opkopen was voor de uitbreiding van de A15 en de A27.

De provincies hadden die rechten zelf ook wel willen kopen, bijvoorbeeld om die ten goede te laten komen aan woningbouw, zonneweiden of windparken. Maar ze werden afgetroefd door Rijkswaterstaat: wie het eerst komt, die het eerst maalt, moeten ze daar hebben gedacht. Dat is niet alleen raar, maar vooral ook verkeerd. Rijk en provincie moeten dit soort kwesties samen oplossen en niet in concurrentie met elkaar.

Grote complicaties

Intussen lijkt het steeds duidelijker dat er grote juridische complicaties kleven aan de aankoop van stikstofruimte. Je kunt wel een boerenbedrijf kopen, inclusief de natuurvergunning met de daaraan verbonden stikstofrechten, maar of die stikstofrechten kunnen overgaan naar de koper en of de koper die rechten dan daadwerkelijk kan gebruiken voor zijn eigen natuurvergunning, is nog maar zeer de vraag.

Zeker zolang er nog geen enkele wettelijke basis bestaat om de vermeende stikstofrechten te doen overgaan naar de koper, zoals dat bijvoorbeeld wel het geval is bij fosfaatrechten en ammoniakrechten. Dit moet dus echt anders. Doe je dat niet, dan krijgt de afdeling rechtspraak van de Raad van State het de komende jaren nog heel erg druk. En Schiphol ook. Maar dat krijgt dan hopelijk wat het verdient: een zure appel van eigen grond.