Opinie op Zondag: De overgang van VROM naar Vroem symboliseert politieke verloedering

Ooit hadden we een minister van VROM. Tegenwoordig hebben we een minister van Vroem. Of liever gezegd: we hebben er twee, naast verzin-een-list-Cora van Nieuwenhuizen, die van Infrastructuur, ook nog Bruno Bruins voor, godbetert, Medische Zorg. Daarnaast doet – of deed? bij zijn principiële principeloosheid weet je het nooit – ook Mark Rutte graag mee. Niet toevallig zijn ze alle drie van de VVD.

Voor de jongeren onder ons die dat niet meer hebben meegemaakt: VROM stond ooit voor Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieuhygiëne. Het eerste is afgeschaft, ofschoon de woningnood nog steeds groot is: dat moest de markt maar oplossen. Ruimtelijke Ordening ook: dat is maar betutteling, en dus staat heel Nederland nu van Scheveningen tot Zevenaar vol met afzichtelijke, vele hectare verslindende bedrijfsterreinen.

Schijtziek

En milieu? Ach, dat was jarenlang iets voor geitenwollen-hobbyisten, die over elk zeldzaam plantje zitten te zeuren, zoals boerenvoorman Marc Calon het dinsdag tussen de lawaaiige tractoren in Den Haag weer formuleerde. Boeren daarentegen staan voor landschappelijke schoonheid, stilte, zuivere lucht en dierenliefde, ook op de gierbespoten velden en in de varkensfabrieken op de Peel. Van boerenbedrog zijn ze bij LTO niet vies. Schijtziek wordt je ervan, om even een term van Calon te lenen.

De overgang van VROM – ordening als langdurig kernbeginsel van het Nederlandse ruimtelijk beleid – naar Vroem – hoe meer asfalt hoe beter met een ruimtelijk laat-maar-waaien beleid – is symbolisch voor de politieke verloedering van de laatste neoliberale decennia.

Laat maar waaien, of liever: laat maar groeien – dat was overal de koers. Niet alleen ongebreidelde groei van het wegverkeer. Ook ongebreidelde groei van het vliegverkeer. Van de veestapel. Het kon niet op. Daar heeft de Raad van State door de schijnoplossing van het PAS te verscheuren nu een stokje voor gestoken. De paniek in Den Haag en in het land is groot. Marianne Thieme kan bijna met een gerust hart vertrekken.

Wegkijkpolitiek

Niet alles kan – de titel van het rapport van de commissie-Remkes is al door veel commentatoren als recht in de roos geprezen. Opvallend: een commissie onder leiding van een VVD-politicus, die als minister, en dus kabinetslid, in het verleden toch meermalen verantwoordelijk is geweest voor een politiek van wegkijken. Maar politici van rechtse partijen die uit de politiek stappen worden wel vaker plots verstandig, als ze niet meer allereerst verantwoording hoeven af te leggen aan De Telegraaf.

Het heeft nu in elk geval één groot voordeel dat een VVD’er de bewuste commissie heeft geleid. Nu kan zijn rapport niet meer afgedaan worden als een links complot. De coalitie moet aan de bak, en dat gaat moeizaam, om het maar zachtjes te zeggen. Minister van Vroem nummer 2 heeft Zandvoort, het speeltje van een dubieuze zakenprins, al onaantastbaar verklaard.

En officieel heet alles bespreekbaar te zijn, maar bij het eerste beste boze boerenprotest deinzen VVD, CDA en de ChristenUnie – samen met de SGP – al meteen terug. Alleen D66-Kamerlid Tjeerd de Groot durfde, voordat hem al na drie zinnen door de organisatie letterlijk de microfoon uit handen werd gerukt, op het Malieveld te zeggen waar het op staat: het aantal varkens en koeien in dit land moet echt omlaag. De andere aanwezige politici waren daarvoor te laf en smeerden de boeren weer eens stroop om de mond.

Dat kan, indachtig het feit dat de helft van alle stikstof nu eenmaal ten plattelande wordt geproduceerd, niet anders dan uitstel van executie zijn. En hoe langer men die executie uitstelt, hoe harder die wordt. Dat moeten de boeren niet de milieupolitici verwijten, maar hun eigen voorlieden, die hen steeds weer met het standaard-VVD-kluitje – groei en milieu gaan met een beetje technische moeite altijd heel goed samen – in het riet hebben gestuurd.

Vuurspuwende furie

De volstrekt noodzakelijke sanering had veel geleidelijker en dus zachter kunnen zijn als daar veel eerder mee begonnen was, toen de eerste alarmerende rapporten verschenen. Maar die werden, om het eigen electoraat naar de mond te kunnen blijven praten, door VVD en CDA jarenlang genegeerd. En zo zijn we zo ver dat ook Remkes erkent: niet alles kan. Nu graag ook Rutte nog, zonder mitsen en maren, luid en duidelijk en openlijk.

Tegelijk is die tenminste al iets verder dan menig regeringsleider van een groot land. Hij mocht tenminste nog spreken op de VN-conferentie in New York. Gastland Amerika was, met een president die als de belangrijkste politieke milieucrimineel van het Westen kan gelden, zelf niet uitgenodigd.

Donald Trump zat er vervolgens in de zaal bij met een gezicht als een oorwurm, en dat was begrijpelijk. Het betoog van Greta Thunberg was natuurlijk één grote oorvijg voor deze oorwurm. Haar toon en optreden was bij sommige mannelijke commentatoren op leeftijd goed voor het nodige gebrom, maar ik mag dat wel: zo’n vuurspuwende furie die als Godin der Wrake namens de slachtoffers – de toekomstige generaties – de verantwoordelijken met hun wanbeleid confronteert. Na ordinaire oplichters als Trump, die tot nu toe met alle leugens wegkomt, is dat een verademing.

_{Thomas von der Dunk is cultuurhistoricus.}