Opinie: Neem het onze patiënten, die te vaak met levensgevaarlijke aandoeningen kampen, maar eens kwalijk dat ze covid niet als urgent ervaren

Met toenemende verbazing nemen wij kennis van het debat over vaccinatieongelijkheid; de ongelijke verdeling van vaccinaties tegen covid wereldwijd. Het is natuurlijk onrechtvaardig dat het land waarin je bent geboren, bepalend is voor wel of geen vaccinatie tegen een dodelijke infectieziekte. Maar deze vaccinatieongelijkheid legt eigenlijk een nog veel grotere en fundamentelere ongelijkheid in de wereld op pijnlijke wijze bloot. Het is cynisch te noemen dat, nu mensen in het Westen in groten getale lijden aan een dodelijke infectieziekte, er opeens veel aandacht is voor infectieziektebestrijding en vaccinaties op het Afrikaanse continent.

Ebola

In Nederland domineert covid niet alleen het publieke debat, maar ook de gezondheidszorg. In een land als Sierra Leone echter, waar wij beiden werkzaam zijn, spelen er veel grotere problemen dan de covid-epidemie. Ten eerste liggen andere gevaarlijke infectieziekten zoals ebola op de loer. Dit voorjaar nog is een uitbraak in Guinee de kop ingedrukt. Maar daarnaast heersen hier nog steeds basale ziekten. In Sierra Leone overlijden dagelijks kinderen aan goed behandelbare aandoeningen als een longontsteking en gaan vrouwen dood tijdens hun bevalling omdat er niet voldoende personeel, medische hulpmiddelen of medicijnen beschikbaar zijn. Dit verandert langzaam ten goede, maar desalniettemin is covid voor de gemiddelde Sierra Leoner niet de prioriteit. De doorsnee Sierra Leoner is namelijk jong met weinig co-morbiditeit, waardoor hij weinig risico loopt.

Ook tijdens onze werkzaamheden in het ziekenhuis tijdens de covid-pandemie was (en is ) covid niet onze prioriteit. Initieel was er wel aandacht voor de ziekte, mede omdat de effecten op de volksgezondheid toen nog onbekend waren. Nu blijkt dat we eigenlijk vrij weinig covid-patiënten zien; onze ziekenhuizen liggen vol met patiënten met andere gezondheidsproblemen. Hierdoor is onze aandacht en die van onze collega’s weer verschoven naar de patiëntencategorieën, waar meer gezondheidswinst te halen is.

Code zwart

Tegelijkertijd wordt er in Nederland gesproken over code zwart. Het is natuurlijk verschrikkelijk als je als zorgmedewerker in Nederland voor dit soort beslissingen komt te staan, maar in grote delen van de wereld wordt er feitelijk altijd gewerkt met code zwart. Schaarste is de realiteit van alledag: met een chronisch tekort aan personeel, medicijnen en medische middelen. Het moeten maken van harde en ethisch ingewikkelde keuzes is dat daarmee ook.

En in deze schaarste schuilt de kern van het probleem. Vanwege de relatief beperkte ziektelast van covid in vergelijking met alle andere ziekten waaraan een mens kan lijden, is er terecht een gebrek aan urgentie ten aanzien van corona. Hierdoor zal het onmogelijk blijken, zelfs als de benodigde vaccinaties beschikbaar worden gesteld, om grote delen van de bevolking van sub-Sahara-Afrika te vaccineren tegen covid. Zolang er niet serieus wordt geïnvesteerd in hun gezondheidssystemen, zullen de prioriteiten van die gezondheidssystemen bij de eigen urgente binnenlandse problemen blijven liggen.

In aanvulling hierop zijn aan het Afrikaanse continent voornamelijk ‘afgedankte’ covid-vaccinaties gedoneerd. Dat deze zijn afgekeurd in Europa vanwege zeldzame bijwerkingen, is in de media breed uitgemeten. Media die ook in sub-Sahara-Afrika worden gelezen en tot verhitte en soms verontwaardigde reacties hebben geleid.

Zonder grenzen

Concluderend toont deze pandemie ons waarom het belangrijk is om gezondheidsstructuren elders te ondersteunen. Ten eerste vanuit een humanitair perspectief, maar ook omdat infectieziekten zich niet aan grenzen houden. Een wankelend gezondheidssysteem elders, met een chronische code zwart, blijkt een broeinest voor gezondheidsproblemen op mondiaal niveau. Covid had vanaf het begin af aan vanuit een globaal beleidsperspectief moeten worden aangepakt, een beleidsperspectief dat verder zal moeten gaan dan afgedankte vaccins uitdelen.

Het wordt tijd dat we inzien dat de problemen van een ander ook onze eigen problemen zijn, of in ieder geval kunnen worden. Want neem het onze patiënten, die te vaak op jonge leeftijd met levensgevaarlijke aandoeningen zijn opgenomen, maar eens kwalijk dat ze covid niet als urgent ervaren. Als het Westen de gezondheid van haar burgers serieus wil nemen, dan kan dit alleen door de gezondheid van iedereen serieus te nemen, waar dan ook ter wereld.

Heleen Koudijs is arts internationale gezondheidszorg en tropengeneeskunde en medical superintendent Yele Hospital, Sierra Leone

Erik Wehrens is arts internationale gezondheidszorg en tropengeneeskunde en oud programma coördinator CapaCare, Masanga Hospital, Sierra Leone.