Opinie: Na vertrek Amerikanen maakt China zich op voor de hoofdrol in Afghanistan

Sinds de Amerikanen in mei begonnen met hun militaire aftocht uit Afghanistan, vallen de regio’s en provincies geleidelijk aan in handen van de Taliban. Een ineenstorting van het Afghaanse leger dreigt. In de Verenigde Staten bestaat de vrees dat China het gat gaat vullen dat door Washington wordt achter gelaten. Een krantenkop zoals ‘America departs Afghanistan as China arrives’ vat het bondig samen.

China streeft ernaar in Afghanistan een deel van zijn geopolitieke ambities in de Zuid-Aziatische regio te realiseren. De meer pragmatische Chinezen zijn al enige tijd met alle partijen in Afghanistan in gesprek. De Chinese economische activiteiten en de aantrekkingskracht van infrastructurele projecten zoals wegen, havens, pijpleidingen, vliegvelden et cetera, die als nieuwe Zijderoute China economisch op de rest van de wereld moeten aansluiten, maken de haalbaarheid van de Chinese aanpak groter. Zo lijkt Chinese geopolitiek in samenhang met geo-economie te gaan winnen.

Doelstellingen

China heeft twee belangrijke doelstellingen in een stabiel Afghanistan. De eerste doelstelling betreft vooral de Oeigoerse militanten, maar ook andere extremisten. De Oeigoeren streven naar onafhankelijkheid voor de overwegend islamitisch-Chinese provincie Xinjiang, die een grens deelt met Afghanistan. Zolang de extremisten maar geen hulp krijgen zal het China een zorg zijn wie Afghanistan regeert: de Taliban of de regering in Kabul.

China gaat het erom de toekomstige machthebbers in Kabul voor hun karretje te spannen met als topprioriteit stabiliteit in Xinjiang. Voor de religieuze Taliban is een gelegenheidsvriendschap met de communistische atheïsten in Beijing, bovendien de kortste weg naar internationale legitimiteit en economische ontwikkeling.

De tweede doelstelling betreft de economische belangen. China is de grootste investeerder in Afghanistan. Beijing heeft vooral belangstelling getoond voor de overvloed aan natuurlijke rijkdommen in Afghanistan. Deze omvatten forse afzettingen van relevante mineralen zoals lithium (gebruikt in mobiele telefoonbatterijen). China verrichtte forse betalingen om de rechten te verkrijgen voor koper uit de Mes Aynak kopermijn bij Kabul (2008) en olie in het ‘Amu Darya Basin’ in het noorden van Afghanistan (2012). Niettemin zijn deze twee megaprojecten momenteel gestopt vanwege de veiligheidssituatie.

'Groot plan’

De Chinese inspanningen in de regio beschouwen Amerikaanse media als de aftrap voor een ‘groot plan’ om de wijde regio inclusief Afghanistan te domineren.

Dit plan is grotendeels gebaseerd op de Chinees-Pakistaans-Afghaanse dialoog en het samenwerkingsprogramma uit 2017. Zodra Afghanistan stabiel is, komt het Chinese overwicht vanzelf, want dan valt Afghanistan immers als het ontbrekende puzzelstukje keurig in het Belt and Road Initiative (BRI). De dialoog bevatte in juni jl. weer het commitment, dat de drie partijen hun samenwerking onder BRI zullen verdiepen. China’s BRI uitbreidingsplan, gekoppeld aan Pakistans gewenste strategie om meer prioriteit te geven aan de ontwikkeling van haar economie, betekende een regionale impuls voor grotere economische verbinding tussen Centraal- en Zuid-Azië.

Zo willen de Chinezen tevens dat de Chinees-Pakistaanse Economische Corridor (CPEC), die deel uitmaakt van de BRI, zich ook gaat uitstrekken tot Afghanistan. Deze corridor omvat een netwerk van snelwegen, spoorwegen en infrastructuur voor de energievoorziening, dat geheel Pakistan overbrugt. Als CPEC uitgebreid wordt met Afghanistan gaat deze corridor het Chinese Xinjiang met de Pakistaanse zuidelijke havenstad Gwadar verbinden. Pakistan hoopt dat deze corridor uiteindelijk toegang verleent tot Centraal-Aziatische markten. CPEC is een van de meest haalbare opties voor integratie van Afghanistan.

De slechte infrastructuur in Afghanistan maakt dit land een ideale kandidaat voor Chinese investeringen in het kader van de BRI. Kabul heeft verbetering van de infrastructuur ook tot een prioriteit gemaakt van het beleid. Maar uit voorzorg voert Beijing niettemin het overleg met Centraal-Aziatische partners op. Zo zijn Turkmenistan, Tadzjikistan en Oezbekistan steeds nadrukkelijker met China gaan optrekken op het gebied van veiligheid en economische ontwikkeling. Beijing geldt inmiddels als de grootste en belangrijkste handelspartner van alle voormalige Sovjetrepublieken in Centraal-Azië.

Belangrijke rol

Het bovenstaande toont duidelijk aan, dat China zich voorbereidt op een belangrijke rol in Afghanistan, al heeft het de mond vol van de toekomst die het Afghaanse volk nu eens zelf gaat bepalen. Hoe spijtig het ook is voor het Westen, maar eindelijk moet toch ingezien en erkend worden dat alle militaire activiteiten in de traditionele, tribale samenleving van Afghanistan niet tot het gewenste resultaat hebben geleid. De Chinezen en de Taliban krijgen de vruchten van de Amerikaanse inspanningen in Afghanistan op een presenteerblaadje aangereikt.

Toch zijn de Verenigde Staten nog niet helemaal uitgespeeld in het gebied. Washington is erop uit om een aantal Amerikaanse troepen in een van de Centraal-Aziatische landen te stationeren om zo de Taliban en Al Qaida nog enigszins te kunnen monitoren. Niettemin is het einde van deze ‘eindeloze oorlog’ toch wel definitief.

Kees Homan is veiligheidsdeskundige.