Opinie: Minister Blok, neem stevig stelling in de kwestie Belarus (en gebruik die naam)

Hooggeachte heer Blok,

Als burger van Nederland afkomstig uit Belarus dank ik u voor het uitspreken van uw bezorgdheid over de situatie in Belarus na de vervalste presidentsverkiezingen van 9 augustus. Er zijn drie aspecten die ik graag onder uw aandacht wil brengen.

Ten eerste vraag ik u vriendelijk om naast het uiten van bezorgdheid, de verkiezingsresultaten en legitimiteit van president Alexander Loekasjenka níét te erkennen. Hoewel Loekasjenka beweert met 80 procent van de stemmen te hebben gewonnen, zijn er immers sterke aanwijzingen dat de verkiezingen oneerlijk verliepen.

Momenteel vinden er massale protesten plaats van vreedzame en ongewapende burgers in Minsk en andere steden in Belarus. Deze worden op brute wijze door de politie onderdrukt. Meer dan zevenduizend mensen worden vastgehouden; de detentiecentra in Belarus zijn overvol. Ook zijn er aanwijzingen dat gevangen demonstranten onmenselijk worden behandeld. Twee doden onder de vreedzame demonstranten zijn inmiddels bevestigd.

Internet geblokkeerd

Tijdens en na de verkiezingen heeft de regering-Loekasjenka gedurende drie dagen het internet en internationaal telefoonverkeer geblokkeerd. Het lukt de Belarussen die in Nederland wonen nauwelijks om hun familie te bereiken in die dagen.

Ten tweede roep ik u op solidair te zijn met Polen, Litouwen en andere landen die aandringen op het bijeenroepen van een speciale Europese top over de situatie in Belarus. Er is een groot risico op een militaire interventie van Rusland, het land waarop Loekasjenka al 26 jaar als machthebber vertrouwt. Het is in het belang van Nederland en de Europese Unie om te voorkomen dat Belarus verandert in een oorlogsregio als Oost-Oekraïne. Of dat Belarus zoals de Krim wordt geannexeerd.

Ten derde maak ik me zorgen over het feit dat uw ministerie de benaming Wit-Rusland soms nog gebruikt, zoals deze week in de Kamerbrief. Het betreft hier een koloniale naam. In reisadviezen en andere documenten hanteert u de officiële naam Belarus, maar ik verzoek u vriendelijk om dit consistenter te doen. Het zou goed zijn als het ministerie op dit gebied het goede voorbeeld volgt van de Volkskrant.

Aanstootgevende benaming

De benaming Wit-Rusland wordt door Nederlandse Belarussen als aanstootgevend ervaren. Dit speelt zeker in deze tijd, aangezien de Belarussische onafhankelijkheid van Rusland reëel gevaar loopt. Een vreedzaam solidariteitsprotest bij de Belarussische ambassade in Moskou is deze week nog door de Russische regering onderdrukt.

Belarussen hebben hun eigen taal, het Belarussisch (Bela-rus of biełaruskaja mova). Dit is in Belarus een officiële taal naast het Russisch. De sprekers worden echter gediscrimineerd door het Loekasjenka-regime, dat op het Kremlin leunt en daarom een russificatiebeleid voert. Ik pleit er daarom ook voor om Belarussische namen en steden in de overheidsdocumenten niet uit het Russisch, maar uit het Belarussisch te vertalen. Zo is het bijvoorbeeld Homiel en Hrodna en geen Gomel en Grodno, en ook Loekasjenka in plaats van Loekasjenko.

Biełaruś (Belarus) betekent in de Belarussische taal letterlijk ‘Witte Ruś’ – dat is niet hetzelfde dus als Belaja-Rossiya (‘Wit-Rusland’). Let wel: Ruś is hier een historische entiteit die weinig met Rusland te maken heeft. In de visie van het Russische imperium zijn er echter geen afzonderlijke naties van Belarussen en Oekraïners: Oekraïne wordt ‘Klein-Rusland’ (Malorossija) genoemd, Belarus ‘Wit-Rusland’ (Belorussija) en Rusland ‘Groot-Rusland’ (Velikorossija).

Tijdens de Sovjettijd werd de benaming Wit-Rusland in vele – ook Germaanse – talen geïntroduceerd (Weißrusland, Vitryssland, Byelorussia enz.), hetgeen misleidend is. Veel Nederlanders denken nog steeds dat Belarussen een soort blonde Russen zijn terwijl Belarussen hun eigen afwijkende taal en identiteit hebben. Het verschil of de nabijheid tussen Belarussische en Russische talen is precies hetzelfde als tussen Nederlands en Duits. Deze algemene verwarring tussen Belarussen en Russen is voor een groot deel te wijten aan de foute benaming.

Nogmaals, ik ben dankbaar voor uw bezorgdheid over de situatie in Belarus en ook voor het betoonde medeleven van mijn Nederlandse landgenoten in het algemeen.

Hoogachtend,

Uladzislau Belavusau

_{Uladzislau Belavusau is senior onderzoeker Europees Recht aan het T.M.C. Asser Instituut in Den Haag en de Universiteit van Amsterdam.}