Opinie: met virussen en broeikasgassen dupeert China onze leefwereld tweemaal

China dwingt de laatste weken bewondering af doordat het met drastische maatregelen het coronavirus goeddeels onder controle lijkt te hebben gekregen. Afgelopen week oogstte het land bovendien sympathie door levering van medisch personeel en miljoenen mondkapjes aan Nederland en andere Europese landen.

Maar laten we niet vergeten dat de Chinese regering pas laat na de eerste uitbraak heeft ingegrepen, waardoor het virus zich rap over het land en vervolgens over de wereld kon verspreiden. En er is een fundamenteler probleem. China is wereldwijd de belangrijkste kweekvijver van pathogene ­virussen. Niet alleen die van sars en covid-19, maar ook van de meeste jaarlijkse grieppandemieën.

Kweekvijver zijn met name de ­lokale Chinese markten waar levende dieren worden verhandeld. Naast ­kippen en eenden betreft het onder meer fazanten, schubdieren, wasbeerhonden en herten. De wilde dieren leveren prestigieus en gezond geacht voedsel en worden gebruikt als huisdier of om geneesmiddelen, kleding en sieraden van te maken.

Het betreft een gigantische markt van zo’n 73 miljard dollar. Met die kweekvijver schaadt China niet alleen zijn eigen volksgezondheid en economie, maar ook die van de hele wereld.

‘Chinavirus’

President Trump heeft bizarre uitspraken gedaan over het coronavirus, maar dat hij spreekt over het ‘China-virus’ is niet onterecht. De schade door dat virus loopt nu al in de biljoenen euro’s. Miljoenen mondkapjes schenken is als goedmaker niet serieus te nemen. En wat de griepvirussen betreft: het jaarlijkse aantal doden bedraagt 300 duizend à 600 duizend, met een incidentele uitschieter naar 1 miljoen.

Ook de natuur van China en die van Zuidoost-Azië lijdt schade. In één onderzoek in de provincie Guangdong werden 97 verschillende diersoorten aangetroffen, waarvan 23 procent ­bedreigde soorten slangen, schildpadden en vogels. Tussen al die dieren kunnen bovendien kruisbesmettingen plaatsvinden, die een verhoogd risico creëren op het ontstaan van een ziekteverwekker die ook van mens op mens kan overspringen. Het nieuwe coronavirus komt waarschijnlijk van een vleermuis, wellicht via een schubdier als tussengastheer.

Broeikasgassen

Er is nog iets anders waarmee China de wereld enorme schade berokkent: zijn recordbijdrage aan het klimaatprobleem. De emissies van broeikasgassen zijn de laatste jaren duizelingwekkend snel gestegen en zijn zelfs al meer dan twee keer zo groot als die van de VS. Per hoofd van de bevolking zijn de emissies nog minder groot in vergelijking met de VS, maar wel al groter dan die van de EU. Brengt China met virussen de wereld elk jaar schade toe, met broeikas­gassen gaat het om schade voor vele generaties. Er zijn dus goede redenen om China voor beide aansprakelijk te stellen.

Wat betreft broeikasgassen zijn we als EU pas geloofwaardig als we ook zelf onze emissies aanpakken. De eerste stap is in voorbereiding: de Europese Commissie overweegt om in de voorgenomen Green Deal niet alleen maatregelen binnen Europa te nemen, maar ook een drempel op te werpen voor de import van goederen met een grote carbon footprint uit China en andere landen. Dat kan met een importheffing of met normen. Zo’n maatregel kan wereldwijd doorwerken.

Virussen

Dan de virussen. Na de sars-uitbraak in 2003 heeft China een tijdelijk (!) verbod ingesteld op de jacht, het transport en de handel van wilde dieren. Meer specifiek zijn houderijen van civetkatten − de diersoort die vermoedelijk het virus van vleermuizen had opgepikt en op de mens had overgebracht − onder quarantaine geplaatst of geruimd.

Recent, na de covid-19-uitbraak, heeft China opnieuw de consumptie van wilde dieren verboden. Maar de kans is groot dat de handel ondergronds gaat of straks opnieuw wordt toegelaten. Die handel is namelijk diep cultureel verankerd. Bovendien blijven de markten met levende kippen en eenden open. Die zijn weliswaar niet de kweekvijver van nieuwe coronavirussen, maar wel van veel griepvirussen.

Handelsbeperkingen

Ook op dat terrein heeft de hele ­wereld dus reden om druk op China te zetten. Hopelijk kan de EU dat samen met de VS doen. Helpt dat niet, dan zou de EU handelsbeperkingen moeten overwegen.

China zal zeker proberen zulke maatregelen te blokkeren, ook via ­bevriende lidstaten als Bulgarije en Griekenland. Maar het handelsbeleid is een bevoegdheid van de Commissie, waarbij individuele lidstaten geen vetorecht hebben. Het is daarom een drukmiddel dat China serieus zal nemen. Via die hefboom kan de EU niet alleen zijn eigen volksgezondheid en economie een dienst bewijzen, maar die van de hele ­wereld.  

_{Wouter van der Weijden is directeur van het Centrum voor Landbouw en Milieu (CLM) en eerste auteur van het boek Biological Globalisation - Bio-invasions and their impacts on nature, the economy and public health.}