Opinie
Opinie: Meer vrijheid voor gevaccineerden is goed te rechtvaardigen
De druk op de gezondheidszorg bepaalt hoe gevaccineerden en vaccinweigeraars op lange termijn worden behandeld. Er dreigt hierdoor een tweedeling in de maatschappij. Maar die is dan wel gebaseerd op ieders eigen vrije keuze.
Na de zomervakantie hebben we er anderhalf jaar op zitten in meer of minder strenge lockdownmaatregelen. Iedereen van 12 jaar of ouder heeft zich dan kunnen laten vaccineren tegen covid-19, al zal er een groep blijven die ervan afziet. Hoe lang moeten de maatregelen die ons beschermen tegen het coronavirus in stand blijven?
Die vraag is extra actueel nu duidelijk is dat de deltavariant ook door vaccinatie heen breekt: in Amsterdam wordt zo’n 5 procent van alle nieuwe besmettingen gevonden bij personen die al volledig zijn gevaccineerd. Reden temeer om nu in het coronabeleid veel verder te kijken dan alleen naar de komende weken en maanden.
Onuitroeibaar
Vaccinatie is en blijft de belangrijkste strategie tegen covid-19, maar het virus laat zich er niet mee uitroeien. Moeten we dan vasthouden aan alle maatschappelijke beperkingen? Is er een besmettingsniveau dat we kunnen accepteren?
Er is in ieder geval één besmettingsniveau dat we wel moeten aanvaarden. Dat is het aantal infecties dat we kunnen verwachten als iedereen, zonder uitzondering, zou zijn gevaccineerd. Als we in die denkbeeldige situatie de epidemie nog verder willen indammen, dan zullen we de daarvoor noodzakelijke maatschappelijke beperkingen nog jarenlang moeten willen en kunnen accepteren. Dat kunnen alleen minimale beperkingen zijn waarbinnen iedereen kan floreren, waarin samenleven, intermenselijk contact en bedrijvigheid gewoon mogelijk zijn, en waarin ruimte is voor massale evenementen.
Omdat niet iedereen zich na de zomer zal hebben laten vaccineren, blijven echter verdergaande beschermingsmaatregelen nodig om het virus zoveel mogelijk in te dammen en het aantal besmettingen te houden op een acceptabel niveau. Dat zou niet ver moeten uitstijgen boven het besmettingsniveau van de denkbeeldige 100-procentvaccinatiegraad, en in ieder geval laag genoeg moeten zijn om Nederland op de Europese kaart groen of hoogstens licht oranje te kleuren.
Zo wordt de gezondheidszorg ontlast en kunnen achterstanden worden weggewerkt. Het voorkomt veel ernstige acute ziekte alsook langdurige covid-19-klachten. En het draagt bij aan een wereldwijde indamming van het virus die nodig is om nieuwe, gevaarlijker varianten te voorkomen.
Acceptabele maatregelen
Om maatschappelijke beperkingen ook op langere termijn acceptabel te houden, zullen ze in ieder geval weinig belastend moeten zijn voor gevaccineerden en – nog veel belangrijker – kinderen moeten ontzien.
Stel een vaccinatiebewijs verplicht voor toegang tot (die maar alleen die) horecagelegenheden of evenementen waarin niet wordt vastgehouden aan 1,5 meter afstand. Meer vrijheid voor gevaccineerden is te rechtvaardigen omdat zij veel minder besmettelijk lijken te zijn dan ongevaccineerden. Zij worden daarnaast veel minder vaak ernstig ziek en spelen dus nauwelijks nog een rol in de mate waarin covid-19 de gezondheidzorg onder druk zet. En ten slotte zal het vaccinatieweigeraars helpen twijfelen aan hun keuze. Hoe meer weigeraars overstag gaan, hoe eerder ook de laatste beperkingen kunnen worden opgeheven.
Kinderen ontzien
Maar met het oog op de langere termijn moeten we vrijheidsbeperkende maatregelen vooral zo vormgeven dat ze niet te koste gaan van de ontwikkeling en opleiding van kinderen. ‘Meer vrijheid voor gevaccineerden’ roept begrijpelijkerwijze weerstand op, omdat het leidt tot een tweedeling in de samenleving. Maar het is een tweedeling op basis van ieders eigen keuze.
Dat geldt niet voor veel andere maatschappelijke ongelijkheden. In de afgelopen anderhalf jaar kon geen enkel kind dagelijks naar school. Optimaal onderwijs voor kinderen, pubers en jongvolwassenen is niet alleen essentieel om kansenongelijkheid tegen te gaan. Het biedt ook het beste perspectief op een goede toekomst voor ieder individu en voor de maatschappij als geheel. Na de vakantie dus allemaal gewoon weer terug naar school of naar de collegebanken; laat andere coronamaatregelen vooral díé vrijheid mogelijk maken.
Marcel Verweij is hoogleraar filosofie aan de Wageningen Universiteit. Hij doet onderzoek naar de ethiek van volksgezondheidsbeleid en preventieve geneeskunde.
Er is een grens aan vrijheid
Trending: vaccineren is een recht, niet een plicht. Dat klopt en daar staan de meesten ook achter. Maar met rechten werkt het zo: wat jij doet, is aan jou. Zolang jouw daden de ander niet schaden of vrijheden ontnemen. Dat recht heeft namelijk niemand. We worden nu geconfronteerd met dat de vrijheid van de één ophoudt waar de vrijheid van de ander begint.
Dit begint voelbaar te knellen in de samenleving en tegelijk voorspellen experts dat mede door de besmettelijkere nieuwe variant dit najaar een nieuwe toestroom aan patiënten, en dus maatregelen, op ons afkomt. Dus zullen we met elkaar het moeilijke gesprek moeten voeren over hoe nu verder. Om iedereen veilig te houden, kwamen er regels en zijn vrijheden tijdelijk opgeofferd, maar gelukkig kwam er ook snel een veilig en effectief vaccin. Een vaccin traint het immuunsysteem, maar het is geen geneesmiddel en heeft dus nooit een 100-procent-werking. Met bijna 4 miljard gezette prikken, zijn de bijwerkingen inmiddels wel bekend.
Vrijblijvendheid
In het ziekenhuis liggen nu vooral niet-gevaccineerden. ‘Het is een recht, niet een plicht’ vind ik dan te kort door de bocht. Er kleeft een veel te grote vrijblijvendheid aan en er wordt voorbijgegaan aan het recht op vrijheid en beschikbare gezondheidszorg voor de wel gevaccineerde.
Nee, niemand heeft zin in een vaccin. Ik baalde dat ik Janssen kreeg. De effectiviteit is minder. Maar ik wilde zo snel mogelijk mijn normale leven terug en mijn dierbaren noch patiënten besmetten. Maar ondertussen wordt op sociale media door vaccinweigeraars het hardst geschreeuwd. Desinformatie vliegt je om de oren: het is magnetiserende gentherapie en er zijn lieden die zelfs de vergelijking met concentratiekampen aandurven.
Hoog tijd dat de gevaccineerden opstaan en ook van zich laat horen. Dit najaar is er een reële kans dat we weer de reguliere zorg moeten uitstellen. Weer geen hartoperaties en minder tijd voor oncologische zorg. Zodat we genoeg bedden beschikbaar hebben voor covidpatiënten. Een tijdige behandeling van kanker, dat is volgens mij ook een recht.
Onethisch
Het mag en kan niet zo zijn dat de daden van de een de gezondheid van de ander schaden. Het is onethisch als we toestaan dat de zorg weer wordt overspoeld en mensen met hartproblemen of tumoren naar huis moeten worden gestuurd. Vaccineren is volgens mij ons belangrijkste wapen om dat te voorkomen. Vaccineren is een recht. Maar vrij en gezond leven met beschikbare gezondheidszorg is dat ook! Het is eenieders plicht je eigen afweging te maken en bewust een keuze te maken.
Edin Hajder, plastisch chirurg, Amsterdam.
