Opinie: Maak van crisisaanpak medicijnen een blijvertje

De ic-geneesmiddelenvoorziening is in de covid-19-pandemie langs de rand van de afgrond gescheerd. Dat er geen tekorten zijn ontstaan is vooral te danken aan het kordate piekmanagement van de overheid en de ziekenhuizen. Maar ook het Landelijk Coördinatiecentrum Geneesmiddelen (LCG) heeft een belangrijke rol gespeeld. En bewezen producerende ziekenhuisapothekers hun meerwaarde door extra geneesmiddelen te bereiden om slinkende voorraden aan te vullen.

Zware druk

De ic-behandeling van covid-19-patiënten legt een zware druk op de geneesmiddelenvoorraden. Met name narcosemiddelen, spierverslappers en pijnstillers zijn onontbeerlijk om coronapatiënten op de intensive care te kunnen beademen. Toen ic-bedden afgelopen maand ­razendsnel werden opgeschaald, dreigden deze middelen op te raken. Daarom is op verzoek van het ministerie van VWS het Landelijke Coördinatiecentrum Geneesmiddelen opgericht. Het LCG bracht de supply chain van coronageneesmiddelen én grondstoffen in kaart waardoor knelpunten snel werden opgelost en tekorten voorkomen.

Maar we kunnen nog niet op onze lauweren rusten. Geneesmiddelentekorten zijn namelijk een chronisch probleem. Het aantal niet-verkrijgbare geneesmiddelen is in 2019 bijna verdubbeld. Onze groeiende afhankelijkheid van met name China en India maakt ons kwetsbaar. Daarom moeten geneesmiddelenvoorraden – naast bedden, ventilatoren, zorgmedewerkers en andere aandachtspunten – een vast onderdeel worden in de modellen die een toekomstige opschaling van ziekenhuiscapaciteit berekenen.

De normale geneesmiddelenvoorziening is gebaseerd op het ideale principe van total chain ­management. Dat betekent beperkte voorraden in de ziekenhuizen zelf. In goede tijden leidt dat tot efficiëntie, maar in crisistijden valt de regie op de keten weg, waardoor snel tekorten kunnen ontstaan. Het LCG heeft laten zien dat landelijk overzicht cruciaal is om tekorten te voorkomen.

Op de eerste plaats stelt landelijk overzicht artsen en apothekers in staat gezamenlijk sturing te geven aan het gebruik van individuele ­geneesmiddelen. Zo is een dreigend tekort aan het narcosemiddel propofol mede voorkomen door het besluit een gedeelte van de patiëntenpopulatie met midazolam te behandelen, waardoor propofol beschikbaar bleef voor patiënten die het echt nodig hadden.

Op de tweede plaats mogen wij ons gelukkig prijzen dat wij als één van de weinige landen ter wereld nog beschikken over een tiental producerende ziekenhuisapothekers die in geval van nood ook zelf in staat zijn hun geneesmiddelen­productie op te schalen. Bij gebrek aan een betrouwbare organisatie om in crisissituaties te kunnen voorzien in de productie van infusen en essentiële geneesmiddelen, zal deze strategische functie ook in de toekomst beschikbaar moeten blijven.

De opzet van het LCG leert dat centrale coördinatie veel beter werkt dan centrale inkoop. Er is niet geprobeerd het wiel opnieuw uit te vinden, er is gekozen te vertrouwen op bestaande structuren en te bouwen op de kennis en kunde van betrokken partijen als artsen, ziekenhuizen, apothekers, groothandels, farmaceuten, ministeries, toezichthouders en belangenorganisaties.

Tweede piek

Nu de eerste piek wegebt, is het grootste gevaar dat we overgaan tot de orde van de dag. We moeten voorbereid blijven op een mogelijke tweede piek. Er wordt al gewaarschuwd dat het dan moeilijk wordt om de benodigde 1.700 ic-bedden ‘bemand’ te krijgen. Evenzeer is het een grote uitdaging om langdurig genoeg ic-medicatie voor zo veel ­patiënten beschikbaar te krijgen. Zonder centrale coördinatie is dat vrijwel zeker onmogelijk. Maar zelfs als de tweede piek uitblijft, dan nog is de belangrijkste les van de afgelopen weken dat coördinatie van ­medicijnvoorraden helpt bij het ­verlichten van medicijntekorten. Alleen dat al pleit er voor de centrale coördinatie van medicijnvoorraden in stand te houden. Ook buiten ­crisistijd.

_{Gerard Hugenholtz en Mathieu Tjoeng zijn resp. voorzitter en oud-voorzitter van de apothekers­vereniging NVZA.}