Opinie: Leve de beterweter, die niet is vergeten dat dé oplossing niet bestaat

Afgelopen zaterdag stond er een groot interview in de Volkskrant met Albert Jan Kruiter. Kruiter is directeur van een organisatie die mensen helpt die zijn vastgelopen in gemeentelijke bureaucratieën. Waar professionals van verschillende instanties vooral deeloplossingen bieden en de burger vervolgens doorverwijzen naar een ander loket, pakken Kruiter en zijn mensen alle problemen tegelijk aan.

Dat een groep burgers kampt met een veelheid van problemen is niet nieuw en heeft niet alleen te maken met hun lastige sociaal-economische uitgangspositie. Het komt ook door het gebrek aan netwerken, zelfvertrouwen en andere ‘soft skills’, zoals het SCP deze week ons nogmaals liet weten. Het verschil tussen Kruiter en collega’s en de duizenden adviseurs en wetenschappers bij overheden en adviesorganen als SCP is dat Kruiter c.s. niet stoppen bij het vaststellen van de diagnose, maar dan juist aan de slag gaan.

Je zou het het onderscheid kunnen noemen tussen ‘betweters’ en ‘beterweters’. Betweters zijn de bekende stuurlui die voortdurend aan wal staan te roepen dat het anders moet, terwijl beterweters met hun kennis aan de slag gaan en met hun daden aantonen het daadwerkelijk beter te weten.

Betweters

We kennen veel betweters, in onze omgeving en in het publieke debat. Het zijn de spraakmakers die vooral de woorden ‘moeten’, ‘verplichten’ en ‘afdwingen’ gebruiken. Kijk er de media van de afgelopen dagen voor de lol maar eens op na. Het zijn de maatschappelijke kopstukken die de eigen of andermans diagnose voor de zoveelste keer voor het voetlicht brengen en vooral het gedrag van de ander op de korrel nemen. Die vaststellen dat de samenwerking tussen organisaties niet goed verloopt en vervolgens het dringende advies formuleren dat er vanaf nu beter moet worden samengewerkt. Of, nog mooier, na de analyse van een veelomvattend maatschappelijk probleem, concluderen ze dat er nu echt een nieuw ‘sociaal contract’ moet komen.

Als we de betweters moeten geloven, is het slechts een kwestie van het zetten van handtekeningen. Betweters versimpelen de werkelijkheid met mooie woorden om zich vervolgens hardop te verbazen over het feit dat de anderen zich niet beter, namelijk volgens hun inzichten, gedragen. En als ze het dan nog niet willen inzien, dan rest maar één oplossing voor die anderen: ze moeten!

Beterweters

Kruiter hoort tot de categorie beterweters. Het zijn de realisten, de pragmatisten die niet blijven steken in de diagnose, maar op hun gevoel en ervaring, met eigen kennis en die van anderen, aan de slag gaan. Ze erkennen dat we niet meer in een tijd leven waar ‘van bovenaf’ grote oplossingen worden geboden. Daarvoor zijn veel problemen te dynamisch, te complex. En de opvattingen van betrokkenen over wat hét probleem is, lopen vaak te ver uiteen. Dit is zeker het geval als er veel professionals in het spel zijn. Zij hebben niet alleen allemaal hun eigen professionele perspectief, maar zij opereren ook vanuit het belang van de organisaties waar zij voor werken.

Beterweters gaan niet op zoek naar grote oplossingen, maar gebruiken hun kennis en netwerken om kleine stappen te zetten in de richting die zij juist of rechtvaardig achten. Het zijn mensen die niet werken volgens ‘de’ bedoeling, zoals dit vaak in de wereld van professionals wordt genoemd, maar volgens ‘hun’ bedoeling. Beterweters staan op, gaan aan de slag, maar gaan ook het gesprek aan, zoals Kruiter doet. Want het gezamenlijk zoeken naar en niet voorschrijven van ‘de’ bedoeling, ook dat is kenmerkend voor de beterweter.

Disclaimer

Helaas past bij de lofzang op Kruiter ook een disclaimer. Niets is ons mensen vreemd, ook Kruiter niet. In De Correspondent pleitte hij onlangs om de beterweters onderdeel te maken van een ‘bijzondere overheid’. De bijzondere overheid zou de problemen moeten oppakken van alle mensen die vastlopen in de wereld van voorzieningen en subsidies. Vreemd, ook Kruiter gelooft kennelijk toch in de grote oplossing, terwijl hij zo goed weet dat pragmatisme en dialoog een rechtvaardiger samenleving dichterbij brengen.

Want, beterweters zijn overal, kijk maar om je heen: bij de overheid, maar ook op scholen, in bedrijven, in de wijk. Trouwens, wat bent u eigenlijk? (En ik?)