Opinie: Laat minister Adema na de ‘stok’ de boeren nu de ‘wortel’ bieden en financieel op weg helpen naar gezonde landbouw

De biodiversiteit staat wereldwijd onder grote druk, vooral ook in Nederland. Onze regering committeerde zich eind vorig jaar op de Natuurtop in Montreal aan de belofte vóór 2030 grote stappen te zetten richting biodiversiteitsherstel. Dit kan niet zonder een substantiële verduurzaming van de Nederlandse landbouw. Niet alleen is de achteruitgang in biodiversiteit in het boerenland enorm, de stikstofcrisis maakt ook duidelijk dat de landbouw een grote impact heeft op beschermde natuur buiten de landbouwgronden.

Naast verkleining van de veestapel, minder intensieve teelten, beperking van bestrijdingsmiddelen, et cetera, vereist biodiversiteitsherstel herstel en aanleg van heggen, hagen, houtwallen bloemrijke akkerranden en sloten (‘groen-blauwe dooradering’) en kruidenrijke graslanden. Dat kan véél meer opleveren dan alleen biodiversiteitswinst: CO₂ -vastlegging, schoon water, een aantrekkelijk landschap en, voor de boer, natuurlijke plaagbestrijding en gezonde bodems.

Hiermee kan ‘natuur-inclusieve kringlooplandbouw’, waartoe het ministerie van Landbouw zich al in 2018 verplichtte, een enorme bijdrage leveren aan de grote opgaven waarvoor de Nederlandse landbouw staat: biodiversiteit, klimaat, water én een economisch gezonde toekomst voor de boer. In het regeerakkoord uit 2021 is de noodzaak om deze problemen integraal op te lossen nogmaals benadrukt.

Perspectief

Bovenstaande ingrepen en verkleining van de veestapel zijn alleen mogelijk als boeren hierbij structureel worden ondersteund, bijvoorbeeld door middel van langjarig (zeg dertig jaar) verzekerde beloningen en financiering voor omschakeling naar extensievere bedrijfsvoering. Zulke voorwaarden dienen onderdeel te zijn van een nieuw, langjarig perspectief op de landbouw waarop boeren al te lang moeten wachten, met frustratie en protesten als gevolg.

Het is aan het ministerie van Landbouw om zo’n perspectief te schetsen en richting te geven aan de landbouw. Minister Van der Wal van Natuur en Stikstof heeft de ‘stok’ gehanteerd en de boeren verteld wat er allemaal niet meer mag. Het is nu aan minister Adema van Landbouw om de ‘wortel’ te presenteren: hoe gaan we de boeren helpen bij de omschakeling.

Collectieve waarden

De minister is aan twaalf overlegtafels met allerlei stakeholders aan het praten en onderhandelen over een nieuw perspectief. Hierbij speelt de agrofoodsector (toeleveranciers van kunstmest, krachtvoer, agrochemie, stallen, technologie, verwerkers, retailers, banken) een prominente rol. Ten onrechte.

Bij biodiversiteit, klimaat, water en landschap staan collectieve waarden op het spel en betreft het dus in eerste instantie een publieke taak. Die vraagt om besluitvorming, regie én financiering door de overheid. Voor waterveiligheid en defensie gaan we ook niet eerst met Jan en alleman om de tafel en met de pet rond.

Aanvalsplan

De overheid hoeft voor een perspectief absoluut niet vanaf nul te beginnen. Er ligt al een goede basis: het Aanvalsplan Landschapselementen, dat vorig jaar september door minister Van der Wal enthousiast is ontvangen. In het plan is precies doorgerekend wat het kost als boeren langjarig voorzien in groen-blauwe dooradering en andere landschapsingrepen op 10 procent van hun land, en daarvoor netjes worden betaald.

Dit Aanvalsplan is geïnitieerd door het Deltaplan Biodiversiteitsherstel, waarin sinds 2018 alle stakeholders zijn vertegenwoordigd (inclusief de agrofoodsector). Onze oproep aan minister Adema: pak door met het Aanvalsplan en bied daarmee boeren hun broodnodige toekomstperspectief.