Opinie: Klimaat vraagt om een apolitieke Energie Transitie Instantie (ETI)

De reacties op het IPCC-rapport waren nogal gevarieerd: sommigen legden de nadruk op de scenario’s die veelal subjectief zijn, en anderen bestudeerden wat de wetenschappelijke observaties opleveren. Deze laatste zijn meestal objectiever en dat spreekt ons meer aan, omdat de emotionele en politieke aspecten daar minder meespelen.

Er is nu voldoende bewijs dat klimaatverandering grotendeels het gevolg is van menselijk handelen, iets wat al lang bekend was, maar nu wederom bevestigd is met uitvoeriger bewijs.

Wat te doen?

De grote vraag blijft: Wat kunnen we, of liever gezegd, wat moeten we doen om een beter resultaat te bereiken? Helaas komt hier hoofdzakelijk de politiek aan het woord omdat men denkt dat dit haar domein is. Niets is minder waar.

Politici zijn geen technici en kunnen derhalve niet beslissen over de optimale keuzes tussen voor- en nadelen van verschillende maatregelen. Dat is echt een technische en economische afweging. De afweging bij de politiek draait voor een groot deel om het vage begrip ‘draagvlak’ en of een bepaald standpunt stemmen oplevert bij de volgende verkiezingen.

Onze grote zorg is dit: het is algemeen aangenomen, behalve in Den Haag, dat het Nederlandse energiebeleid ineffectief is en veel te veel geld kost. Hetzelfde geldt voor het Europese beleid, de zogenaamde ‘Green Deal’ van Timmermans, waarbij de effectiefste maatregelen (kernenergie) niet meegenomen zijn, en de vervuilendste (biomassa) wel. Niet erg praktisch dus.

Deze ‘plannen’, want echte plannen kun je het niet noemen, brengen geen noemenswaardige reductie in
CO2 -emissies. Het nieuwe IPCC-rapport geeft echter aan dat we deze reductie veel sneller moeten realiseren dan nu het geval is. Dit is waar de kat in het nauw ten tonele verschijnt. Want nu voelen Nederlandse en Europese politici zich genoodzaakt te laten zien dat ze dit rapport serieus nemen. De verwachting is dat ze ‘veel meer van hetzelfde’ willen doen.

Niet meer van hetzelfde

Helaas, wat ze van plan waren werkte al niet voldoende en is te duur. Waarom zou meer van hetzelfde dan wel werken? Tijd om hier goed over na te denken. Want we willen voorkomen dat de politieke kat rare sprongen in het nauw gaat maken.

Een van de vele gezegdes die aan Einstein is toebedeeld is de definitie van waanzin: ‘Hetzelfde blijven doen en andere resultaten verwachten’. Maar we hebben al gezien dat het Nederlandse energiebeleid niet de gewenste resultaten afwerpt, sterker nog, als je de vervuilende biomassa niet meerekent is het aandeel groene stroom nog geen 10 procent. En dat terwijl de politici wel willen dat alle nieuwe auto’s vanaf 2030 elektrisch zijn. Maar dan moeten we wel 100 procent echte groene stroom hebben, toch?

Ontbreken kernenergie

Kernenergie wordt nog niet in de plannen opgenomen door gebrek aan draagvlak; de politiek is nog niet bereid hier een leiderschapsrol op zich te nemen. Dus, als Nederland besluit met een nog hoger tempo windmolens en zonneparken waar dan ook te bouwen, krijgt Einstein helaas gelijk.

Nu naar het Europese niveau waar diezelfde kat in het nauw sprongen kan maken. De met veel bravoure geïntroduceerde Green Deal rammelt al voor ermee wordt begonnen. Subsidiëren van biomassa en dit ‘duurzaam’ noemen is absoluut gekkenwerk.

Het nog meer belasten van fossiele brandstoffen en CO2- emissies, kan ook averechts gaan werken. Daar is al veel ervaring mee: het duurder maken van diverse consumentenproducten heeft niet geleid tot noemenswaardige afname van het gebruik.

Wel is de consument gaan bezuinigen op zaken zoals gezonde voedingsmiddelen en leidt de marktwerking ertoe dat we door budgetluchtvaartmaatschappijen goedkoop kunnen blijven vliegen.

Ook bij de Green Deal blijft de effectiefste oplossing onbenut, te weten: kernenergie. Timmermans moest schipperen tussen de politieke kliffen en durfde kernenergie niet te noemen, een soort Scylla en Charybdis-dilemma dus.

Met de algemeen gerespecteerde, sobere bevindingen van het nieuwe IPCC-rapport kan men dus alleen maar verwachten dat ook op Europees niveau de politici zullen kiezen voor ‘nog veel meer van hetzelfde’. Ook hier zal Einstein dus helaas gelijk krijgen.

Europees voorbeeldgedrag

Wederom een oud gezegde: als je de wereld wilt verbeteren, begin dan bij jezelf en geef het goede voorbeeld. Prima, maar waarom doen onze leiders dat niet zowel op landelijk als op Europees niveau? Het zou hun geloofwaardigheid ten goede komen.

Korte vliegreisjes kunnen eenvoudig vervangen worden door een videovergadering, iets waar we de laatste twee jaar allemaal uitvoerig gebruik van zijn gaan maken. En waarom maken de toppolitici van de EU nu nog meer gebruik van privéjets terwijl algemeen bekend is dat deze manier van reizen een van de vervuilendste opties is? Waarom moet het hele EU-vergadercircus fysiek tussen Brussel en Straatsburg heen en weer reizen? Een videovergadering is bijna net zo effectief om veel van de onderwerpen af te handelen. Belangrijkste nadeel: een digitaal glaasje champagne bestaat nog niet.

Nieuwe Deltacommissie: ETI

Er is door ons al vaker voorgesteld een soort Deltacommissie in het leven te roepen om dit complexe project weg te trekken bij de politiek, want die heeft al laten zien dat ze geen resultaten kunnen boeken. Een Energie Transitie Instantie (ETI), volledig losgekoppeld van de politiek, net zoals destijds de Deltacommissie, lijkt de beste oplossing. En zorg ervoor dat er geen politieke invloed kan zijn op de ontwerpen voor de blueprint-2050. Alleen zo kunnen we voorkomen dat Einstein gelijk krijgt.

Ernst de Bruijn, Hans van Doesburg, Jaap Hoogcarspel zijn alle drie gepensioneerd TU Delft-ingenieur en samen actief in‘ Perspectief4Energie’.