Opinie: Kabinet, help klimaatrechtvaardigheid af te dwingen bij Internationaal Gerechtshof

Deze week komen in New York 193 landen bij een voor de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties. Op de agenda staat een uniek verzoek om de klimaatcrisis naar het Internationaal Gerechtshof in Den Haag te brengen. Als een meerderheid instemt, kan dit een keerpunt zijn van historisch belang. Het zou helder maken welke verantwoordelijkheden ieder land heeft om klimaatverandering te beperken. Nederland doet er goed aan de resolutie te steunen, het draagt bij aan rechtvaardigheid wereldwijd en is in ons eigen belang.

Het verzoek komt op initiatief van een jongerenbeweging in Vanuatu die wereldwijd navolging heeft gekregen door World’s Youth for Climate Justice. Vanuatu, een eilandengroep in de Stille Oceaan, gaat gebukt onder cyclonen en dreigt letterlijk ten onder dreigt te gaan door de stijgende zeespiegel.

Jongeren en toekomstige generaties raakt klimaatverandering extra hard. Voor kwetsbare landen, veelal gelegen in het zuidelijk halfrond, geldt hetzelfde. Zij worden onevenredig hard getroffen door klimaatverandering, terwijl ze doorgaans niet of nauwelijks hebben bijgedragen aan het klimaatprobleem en bovendien onvoldoende middelen hebben om zich te weren.

Hoorn van Afrika

Klimaatverandering vergroot armoede en ongelijkheid en zet miljoenen levens op het spel. Door extreme droogte staan mensen in de Hoorn van Afrika op de rand van hongersnood en in Pakistan voltrekt zich nu een humanitaire ramp door de zwaarste overstromingen die het land ooit gekend heeft.

De door Vanuatu ingediende resolutie zou een doorbraak betekenen voor klimaatrechtvaardigheid wereldwijd. Maar Nederland heeft nog geen positie ingenomen in deze kwestie. Het blijft angstvallig stil. Achter de schermen lijkt men bang voor potentiële negatieve gevolgen. Krijgt Nederland als vervuilend land straks een stormvloed van rechtszaken en claims over zich heen?

Angst is een slechte raadgever. Rechtszaken voorkom je toch niet door tegen te stemmen. De actiegroep Urgenda sleepte de Nederlandse staat al met succes voor de rechter en dwong een flinke vermindering af van de uitstoot van broeikasgassen. In andere landen werden vergelijkbare klimaatzaken gevoerd.

Gelijk speelveld

En als morele plicht, fatsoen en solidariteit niet voldoende zijn om Nederland over de streep te trekken, laat het dan uit eigenbelang instemmen. Een advies van het Internationaal gerechtshof geldt voor alle 193 lidstaten van de Verenigde Naties en zou iedereen juridische duidelijkheid bieden. Het is weliswaar niet bindend, maar legt veel gewicht in de schaal om het juridische speelveld gelijk te trekken. En dat is gunstig, want waar Nederland door Urgenda al gedwongen is daadkrachtiger op te treden tegen klimaatverandering, geldt dat niet voor veel andere landen. Met een advies van het Internationaal Gerechtshof wordt elk land langs dezelfde meetlat gelegd.

Meer klimaatactie is vanzelfsprekend goed voor ons allemaal. De resolutie die Vanuatu straks in New York in stemming brengt, biedt niet alleen landen als Vanuatu en Pakistan, maar ook Nederland meer bescherming tegen klimaatverandering. Geen overbodige luxe, want naar alle verwachting komen overstromingen zoals die in Limburg vorig jaar en grote droogte zoals afgelopen zomer, straks steeds vaker voor. En het behoeft weinig uitleg dat een stijgende zeespiegel ook voor ons land grote consequenties heeft.

Australië

Laat minister Wopke Hoekstra (Buitenlandse Zaken), namens Nederland, zich scharen achter het initiatief van die kleine, dappere eilandengroep in de Stille Oceaan. Meer dan tachtig landen gingen Nederland al voor, waaronder landen in Afrika, het Caribisch gebied maar ook Australië en Nieuw-Zeeland.

Als gastland van het Internationaal Gerechtshof, een land waar in de grondwet het bevorderen van de internationale rechtsorde is opgenomen, en als land dat mensenrechten hoog in het vaandel heeft staan, kunnen we onze klimaatverantwoordelijkheden niet langer voor ons uitschuiven. Het is een morele verplichting, en voor wie dat niet genoeg is: het gaat uiteindelijk ook om het redden van onze eigen huid.