Opinie: Het zou goed zijn als ook artsen het initiatief nemen voor een gesprek over euthanasie

Het Regionale Tuchtcollege in Amsterdam legde vorige week een waarschuwing op aan een specialist ouderengeneeskunde die euthanasie had verleend aan een demente patiënte. De tuchtrechter zei dat de schriftelijke wilsverklaring, ondanks de zes jaren die verstreken waren sinds het opstellen ervan, bruikbaar was als vervanging van het mondeling verzoek. Maar het college vond ook dat de arts onvoldoende onderbouwde waarom ze afweek van het advies van de SCEN-arts.

Deze tuchtzaak illustreert een aantal knelpunten en positieve ontwikkelingen in de euthanasiepraktijk die wij als NVVE, de Nederlandse Vereniging voor een Vrijwillig Levenseinde, een vereniging met 172.000 leden, dagelijks tegenkomen.

Knelpunt

Een knelpunt is dat de patiënt vaak al veel verder is in het proces dan de arts. De patiënt heeft met naasten gesproken, zich een mening gevormd en een euthanasieverzoek opgesteld. De NVVE adviseert haar leden om de arts zo vroeg mogelijk te betrekken bij het euthanasieverzoek. Niet pas bij ziekte of lijden, maar als er nog tijd is om samen naar het moment toe te groeien. Hoewel de verantwoordelijkheid in eerste instantie bij de patiënt zelf ligt, zou het goed zijn als ook artsen het initiatief nemen voor zo’n gesprek.

Een positieve ontwikkeling is dat naasten van de patiënt steeds vaker een belangrijke rol spelen in het euthanasietraject. Als een patiënt niet meer in staat is zijn wilsverklaring toe te lichten, zijn het vaak de familieleden die de arts uitleggen wat hun naaste bedoelde met het euthanasieverzoek. Twijfelt de arts of de patiënt ondraaglijk lijdt, dan zijn het de naasten die het gedrag van de patiënt kunnen duiden en betekenis kunnen geven. In de uitspraak van maandag werd opnieuw bevestigd dat naasten deze rol ook mógen nemen.

Emotionele arts

Een derde punt dat wij zien, al is het van afstand, is de impact die een dergelijke rechtszaak heeft op de betrokken arts. Op de zitting (eind juni) zagen we een emotionele arts. Ze zit al drie jaar ziek thuis en heeft besloten nooit meer euthanasie uit te voeren. Ze had het gevoel terecht te staan voor moord. Moeten we artsen confronteren met zoveel onzekerheid en spanning? Liever niet, en continu wordt dan ook gezocht naar manieren om de belasting voor de arts zo laag mogelijk te houden.

In vervolg op deze uitspraak wil de NVVE daarom twee wensen uitspreken. Allereerst dat artsenorganisatie KNMG na deze uitspraak en na het recente arrest van de Hoge Raad haar artsen in dit soort moeilijke tijden nog meer zal bijstaan en ondersteunen: individueel én door te komen met een nieuwe visie op euthanasie die recht doet aan alle betrokkenen bij euthanasie: de arts, de naasten en niet te vergeten de patiënt zelf. Ten tweede roepen we het Openbaar Ministerie op, na deze uitspraak van de tuchtrechter, deze zaak te laten rusten. Immers, zoals de Hoge Raad eerder dit jaar al benoemde: het strafrecht moet bij euthanasie zeer terughoudend worden ingezet.

_{Agnes Wolbert, directeur NVVE
Laura De Vito, jurist NVVE}