Opinie: En woesjjj, daar pompen we al dat kostbare water weg

Dit weekend stijgt de afvoer van de Rijn tot 7.000 kubieke meter per seconde. Het waterpeil van de hoofdkraan van Nederland rijst tot de kolossale hoogte van 15 meter boven NAP. Zo hoog komt het zelden. Elk jaar stromen de uiterwaarden in februari wel onder door regenval en het eerste smeltwater van sneeuw uit de lagere Alpen. Klimaatverandering en de hogere temperatuur bevorderen de kans op extreme regenval en dito hoog water. Een medewerker van Rijkswaterstaat toonde deze week op het NOS Journaal trots hoe de stuw bij Driel de watervracht niet naar het IJsselmeer voert, maar linea recta naar zee. ‘Want anders hebben we een probleem’, zegt de verslaggeefster monter. ‘Nederland is goed voorbereid.’

Over een paar maanden kampen we mogelijk met de keerzijde van hetzelfde klimaatprobleem: de toenemende kans op langere perioden van extreme droogte. Door gebrek aan regen en aan smeltwater van de dan al verdwenen sneeuw kan de afvoer van de Rijn zo laag zijn dat Rijkswaterstaat, en in hun kielzog de waterschappen, provincies en gemeenten dan een moord doen voor een luttele 10 procent van de nu weggevoerde vracht.

Immens belang

De Rijn is immers van immens belang voor de Nederlandse zoetwatervoorziening. Elke liter die bij Lobith binnenkomt, kunnen de ingenieurs bijna door heel het land sturen.

Mits er genoeg is. In tijden van droogte is bijvoorbeeld 700 kubieke meter per seconde nodig om de Nieuwe Waterweg door te spoelen om verzilting te bestrijden. Boomkwekers en siertelers in Boskoop zijn daardoor gevrijwaard van indringend zeewater en opkwellend zout grondwater. Drinkwaterbedrijven als PWN hebben schreeuwende behoefte aan IJsselmeerwater om Noord-Holland van voldoende leidingwater te voorzien. De kanalen en vaarten ten noorden van de Rijn moeten tjokvol zitten om de beregeningsinstallaties van de boeren tot ver in Groningen te voeden.

Kunnen we met de actuele hoogwaterpiek niet iets zinvollers doen dan domweg wegpompen naar zee? Ja, dat kan. Zonder de illusie te wekken dat we die hele huidige zondvloed kunnen bergen voor droge tijden. Dijken zouden overstromen, de badkuip van de Betuwe zou overlopen en het water zou over de rand van het IJsselmeer delen van Friesland en Noord-Holland onder water zetten.

Ondergrond

Boven de grond ontbreekt de ruimte in Nederland. De ondergrond is echter een nog goeddeels onontgonnen terrein voor opslag. Het teveel aan water dat valt als we het niet nodig hebben, kunnen we daar ‘parkeren’ om het langer uit te zingen als we er een tekort aan hebben.

Het Rijnwater zou voor een deel in zandgronden kunnen infiltreren. We pompen al meer dan honderd jaar gezuiverd rivierwater in de duinen. Dat kan op meer plaatsen. Er liggen mogelijkheden om Rijnwater in de Sallandse Heuvelrug te brengen, waar het langzaam kan zinken in de zandgrond en grondwaterreserves aanvult.

De natuur, de boeren en drinkwaterbedrijf Vitens kunnen dit water gebruiken in tijden van droogte, zo blijkt uit een studie.

Enorme zandbak

Een ander spectaculair idee is om overtollig rivierwater naar de Veluwe te brengen. De enorme zandbak kan een slordige 300 miljoen kubieke meter bergen, blijkt uit berekeningen van kennisinstituut Deltares. Die hoeveelheid is ongeveer het quotum dat Vitens nu jaarlijks op honderd plaatsen uit de diepe ondergrond oppompt.

Naast deze grootschalige mogelijkheden, liggen er ook dicht bij huis kansen in de bodem. Gemeenten op de droge zandgronden in het oosten en zuiden kunnen water in de bodem bergen. Maar ook in het zompige westen en noorden zouden gemeenten lokaal de zoetwaterbellen onder de veenpakketten beter in kaart kunnen brengen en vol zetten met rivierwater (en in de zomer met het water uit tropische hoosbuien). Het vermindert de overlast van rivier- en regenwater, gaat bodemdaling tegen en kan verdere verzakking van huizen en wegen voorkomen.

Laat de huidige wateroverlast een startpunt zijn voor proeven met benutting van de ondergrond.

_{René Didde is journalist en auteur van het boek Nederland Droogteland dat dit voorjaar verschijnt bij uitgeverij Lias.}