Opinie: durf dat stukje vlees zwaarder te belasten

Op 10 juli schreven Joris Lohman en Hidde Boersma in deze krant dat de overheid de regie moet terugpakken op de voedselmarkt, waar het liberalisme is doorgeschoten, wat leidt tot lage boereninkomens en teveel milieu- en natuurschade. Zij pleiten voor herinvoering van minimumprijzen en quota op Europees niveau en nieuwe milieuheffingen op broeikasgasemissies en vervuiling. Inderdaad zijn eerlijke, hogere vlees- en zuivelprijzen nodig, waarbij consumenten betalen voor de milieukosten. De opbrengst gaat deels naar boeren. Dat kan via verbruiksbelastingen. Als alle milieukosten betaald worden voor vlees, wordt kip 20 eurocent per ons duurder, varkensvlees 45 cent en rundvlees 57 cent, berekende onderzoeksbureau CE Delft.

Nederland kende vanaf de Middeleeuwen verbruiksbelastingen (accijnzen) op vlees, die pas in 1942 werden afgeschaft. Nederland kende ook al eeuwenlang een kaasaccijns. Die moeten dus terugkomen, in een duurzaam jasje. Voor een eerlijke vleesprijsaccijns is het afgelopen jaar een breed gesteund voorstel ontwikkeld, dat bij alle politieke partijen, de regering en de Europese Commissie bekend is. In februari kwam het plan wereldwijd in het nieuws toen de ideeën in het Europees Parlement werden gepresenteerd.

Dit voorstel van de TAPP Coalitie wordt door 54 tot 63 procent van de stemmers op regeringspartijen gesteund, mits de heffingsopbrengst teruggaat naar boeren en consumenten in de vorm van prijsverlagingen op groente en fruit en compensaties voor lage inkomens. De petitie eerlijkevleesprijs.nl haalde in een paar weken 50 duizend handtekeningen. Minister Schouten (Landbouw) reageerde welwillend en riep politieke partijen op het plan serieus te nemen.

Verkiezingen

De kans is groot dat het plan terugkomt in diverse verkiezingsprogramma’s en het volgende regeerakkoord. Vorige week werd het eerste verkiezingsprogramma gepubliceerd, van de nieuwe partij BoerBurgerBeweging, gesteund door veel ‘protestboeren’. Hierin staat: ‘We voeren een fonds in dat wordt gefinancierd door supermarkten. Uit dit fonds krijgen boeren een vergoeding voor extra (bovenwettelijke) dierenwelzijns-, diergezondheids- en milieu-inspanningen. Hoe meer inspanningen, hoe hoger de vergoedingen voor de boer.’

Dit is ook wat de TAPP Coalitie wil voor vlees: een fonds, gefinancierd door supermarkten en horeca via een verbruiksbelasting per kilo vlees. Zij dragen een bepaald bedrag af per kilo vlees en vullen zo een fonds. Dat fonds zou 600 miljoen euro per jaar moeten opleveren voor de boeren in Nederland; hoe meer inspanning voor milieu, natuur, dierenwelzijn en biologische landbouw, hoe hoger de vergoedingen voor de boer. De TAPP Coalitie heeft dit plan uitgewerkt in het rapport Samen op weg naar eerlijke beprijzing. Deze week gaf ook de Vereniging van Nederlandse Banken aan dat er ‘betere prijzen’ nodig zijn voor boeren, omdat ze anders geen leningen meer kunnen geven. Milieukosten voor boeren blijven stijgen, terwijl supermarkten blijven stunten met lage prijzen en de overheid ‘liberaal’ machteloos toekijkt. De banken roepen net als de TAPP Coalitie en de boeren de overheid op om te zorgen voor eerlijke, hogere prijzen.

De vleesconsumptie en -productie ligt ook in Duitsland en in de Europese Unie op het politieke ‘hakblok’. Dit niet alleen vanwege de coronabesmettingen in slachterijen of het klimaatakkoord van Parijs. Ook dierenwelzijn, stikstof, stijgende zorgkosten, obesitas en boereninkomens spelen een rol. Zowel in Duitsland en Nederland, als in Brussel worden ambtelijke voorbereidingen getroffen voor de invoering van een hogere, eerlijke vleesprijs, waarbij boeren gesteund worden bij de omschakeling naar meer dier- en milieuvriendelijke productie.

Geen btw

Op 20 juli bespraken de EU-landbouwministers het voorstel van eurocommissaris Frans Timmermans voor de Farm to Fork Strategy. Hier is het beleidsvoorstel aangekondigd van milieuheffingen op voedsel: internalisatie van milieukosten in de prijzen. Ook is er een plan voor 0 procent btw op duurzaam, gezond voedsel: biologische groenten en fruit. Helaas geen quotavoorstel, want de vlees- en zuivelproductie in de EU moet niet groeien, maar krimpen. Bij krimp via quota neemt de schaarste en dus de prijs toe, wat goed is voor boeren en het milieu.

De Europese Commissie erkent dat de kiloknallervleesprijzen te laag zijn, zonder een minimumtarief te noemen. Wel komt er wetgeving voor hogere vleesprijzen als een EU-gedragscode van supermarkten tegen te lage vleesprijzen niet blijkt te werken. In september komen de EU-landbouwministers bijeen en gaan zij dit soort plannen bespreken.

De Duitse voorzitter, Julia Klöckner, CDU-landbouwminister, stelde op 24 juni voor Duitsland een dierenwelzijn- en milieuheffing per kilo vlees voor – mede tegen te lage inkomens bij boeren en slachterijmedewerkers. Hopelijk maakt ze hier een plan van voor de hele EU. Dan betalen we meer voor vlees, eten we minder vlees, maar krijgen boeren in de EU jaarlijks 15 miljard euro extra voor duurzame, diervriendelijke productie. Hierdoor daalt de Europese CO₂-uitstoot met 3 procent: de uitstoot van Ierland, Denemarken, Slowakije en Estland samen.

_{Jeroom Remmers is directeur True Animal Protein Price Coalition (TAPP Coalitie). Jan Terlouw is natuurkundige, oud-D66-leider en voormalig vicepremier.}