Opinie: 'De Nederlandse identiteit zit in ons unieke landschap'

Nederland is beeldschoon. Maar de standaard uitdrukking op momenten dat we onder de indruk zijn van ons landschap? 'Ik waan me even in het buitenland.' Natuurjournalist Caspar Janssen schreef het op zijn tocht door Friesland (V, 22 augustus). Wie er op let, hoort het voortdurend.

In Frankrijk staan elke vijftig kilometer trotse borden die de voorbijganger wijzen op het lokale landschappelijke schoon en cultureel erfgoed. De Engelsen koesteren hun 'areas of outstanding beauty' met een ragfijn web van boerenlandpaden. En iedereen heeft weleens één van de magnifieke Nationale Parken in Amerika bewonderd, met eigen ogen of op film.

Hoe anders is het gesteld met onze Nederlandse landschappen, we gaan er vaak achteloos mee om. Ze dreigen ons door de vingers te glippen, de bescherming ervan is minimaal. Dat schept problemen die ons allemaal raken.

Onze landschappen zijn het fundament van onze samenleving. Zij zijn letterlijk en figuurlijk de grond onder onze voeten, vormen de bodem die ons voedt en bieden ontspanning, rust en ruimte die we nodig hebben. En ze zijn uniek.

In de driehonderd kilometer die je nodig hebt om ons land van zuid naar noord te doorkruisen kom je door het Limburgse heuvelland, de Brabantse zand- en heidegronden, rivieruiterwaarden, laagveenmoerassen, veenweidepolders en duinlandschappen. Op zo'n kleine oppervlakte zo'n verscheidenheid aan landschappen, dat zie je nergens ter wereld.

Zo'n reis door Nederland is een reis door de tijd. We leven hier elke dag in, met en op het werk van onze voorouders. Denk bijvoorbeeld aan Flevoland en de wereldberoemde Deltawerken. Weer wat langer geleden het indijken van Zeeland: met recht monnikenwerk.

Maar ook de polders van het gewest Holland gemaakt door ingenieurs en landarbeiders. En dwars door ons land loopt een militair lint van tweehonderd kilometer aan verdedigingsmuren, forten en sluizen: de Hollandse Waterlinie.

Nog langer geleden zijn de bossen in het oosten van het land bezaaid met prehistorische grafheuvels en -monumenten. De mensenhand is overal zichtbaar: 'God schiep de aarde, maar de Nederlanders schiepen Nederland'.

De liefde voor ons landschap lijkt misschien iets van vroeger, maar zit vandaag de dag nog steeds diep. Soms is goed te merken hoe diep. Zodra de ministerraad had besloten het bouwverbod op stranden en duinen op te heffen, ontstond razendsnel een massaal protest.

Meer dan honderdduizend 'baywatchers' vroegen het kabinet de kust te beschermen en het besluit terug te draaien, met succes. Veel Friezen kunnen het verlies van een levend platteland niet langer accepteren en komen ertegen in opstand. Van Dale nomineerde 'landschapspijn' als woord van het jaar.

De huidige kabinetsformatie lijkt - ede door de beslotenheid van het proces - soms een pure zoektocht naar de Nederlandse identiteit. Het kabinet-in-wording overweegt Wilhelmus-les verplicht te stellen op basisscholen.

Hoe eeuwig zonde is het dat de politiek datgene wat ons met elkaar verbindt, wat zo dicht bij ons staat, over het hoofd zou kunnen zien: het landschap waarin we leven, wonen en werken. Het verbindende vermogen van ons landschap is groot. We voelen ons er thuis, het maakt ons trots en geeft vorm aan wie we zijn.

Het is hoog tijd voor een regeerakkoord gefundeerd in de prachtige Hollandse klei. Zoals Willem Ferwerda het zo raak zei in zijn Duurzame Troonrede (5 september): 'Er is vrijwel geen enkel publiek bediscussieerd onderwerp dat niet direct of indirect met landschap verbonden is. Want gezonde ecosystemen zijn de basis van ons bestaan.'

Nederland is een prachtig land, vol menselijke wonderen en verhalen. Echt een land om trots op te zijn. Dat verdient een bevolking die trots is op de Nederlandse cultuur en een overheid die dat in woord en daad laat zien door natuur en landschap op waarde te schatten.

_{Marc Van Den Tweel is directeur Natuurmonumenten.
Hank Bartelink is directeur van LandschappenNL.}

undefined