Opinie: ‘Castreer’ Roald Dahl, in zijn eigen belang

Groot was de commotie toen bekend werd dat de Britse kinderboekenuitgeverij Puffin het oeuvre van Roald Dahl onder handen had genomen om het aan te passen aan deze tijd. Sensitivityreaders bogen zich over klassiekers als de Grote Vriendelijke Reus, Sjakie en de Chocoladefabriek, Matilda en al die andere boeken waarmee ettelijke generaties kinderen zijn opgegroeid. Ze schrapten om te beginnen racistische en seksistische uitdrukkingen. Maar ze gingen verder en vervingen talloze woorden die ouderwets zouden zijn.

Het land was te klein. Niet alleen het Verenigd Koninkrijk, ook ons landje stond op zijn kop. Nostalgische lezers en deskundigen zijn het er unaniem over eens dat het een schande is. De grote Roald Dahl zou in zijn graf liggen tollen nu een stelletje idioten zijn werken heeft verkracht om tegemoet te komen aan ‘woke’, de terreur waaraan deze mooie wereld aanstonds ten onder zal gaan.

Mediahype

Volkskrant-journalist Loes Reijmer analyseerde wat er nu precies was veranderd in die boeken en deed daar woensdag verslag van in de krant. Ze stelde vast dat er sprake is van een mediahype, omdat het met die veranderingen enorm meevalt. Maar zelfs als er wel veel harder zou zijn ingegrepen, dan zou ik de kritiek van de culturele en intellectuele elite van Nederland nog steeds onterecht vinden.

Roald Dahl zou juist blij moeten zijn dat zijn uitgeverij bereid is zijn kinderboeken aan te passen aan deze tijd. Dat is in elk geval iets waarvan ik als auteur zou dromen. Het ‘censureren’, ‘verkrachten’ en ‘woke maken’ van mijn romans zou immers betekenen dat mijn uitgeverij zo’n vijftig jaar na publicatie van mening is dat mijn werk nog steeds relevant is.

Ontlezing

Puffin, onderdeel van de Penguin Random House, is zo slim zich te realiseren dat de wereld er na een halve eeuw radicaal anders uitziet. En dat fantastische jeugdboeken dus moeten worden aangepast aan de veranderde inzichten en opvattingen van hedendaagse lezertjes en hun millennial-ouders.

Wie het originele werk van Roald Dahl heilig verklaart, sluit zijn ogen voor een verontrustende realiteit: die van de ontlezing van de tiktokkende jeugd. Een smartphone swipet zo makkelijk weg, terwijl lezen, dat veel meer brengt, inspanning vereist. Daarom moeten wij alles doen wat in ons vermogen ligt om kinderen toch te verleiden dat scherm even weg te leggen en een mooi boek open te slaan. Een magische wereld waaraan zij echt plezier beleven, omdat er hun taal wordt gesproken.

Zwarte Piet

Het afgelopen decennium heeft een groot aantal boomers zich op bijna militante wijze verzet tegen de teloorgang van Zwarte Piet, die met zak en roe het sinterklaasfeest zo schitterend mooi maakte. Nu de roetveegpiet – althans, in mijn randstedelijke bubbel – een vaste plek heeft verworven, stel ik vast dat mijn kleinkinderen die oorspronkelijke versie met zijn gouden oorringen helemaal niet missen. Ze weten niet eens dat Piet vroeger zwart was en keken mij onlangs verbijsterd aan toen ik, bij het schoentje zetten, gewoontegetrouw zong dat ‘zijn knecht staat te lachen’.

‘Oma, jij zingt het fout!', riepen ze. ‘Het is: zijn Píét staat te lachen!’ Kortom, in een paar jaar tijd is er een nieuwe generatie blije gelovigen opgegroeid, die net zo van het sinterklaasfeest geniet als wij ouderen vroeger, zonder de racistische elementen. Actualiseren bederft het plezier niet, maar bevordert juist het voorbestaan daarvan.

Herkenbaarheid

Terug naar de kinderboekenschrijvers wier werk na verloop van tijd gedateerd raakte. Dat lot trof zelfs Annie M.G. Schmidt, icoon van de Nederlandse jeugdliteratuur. Na zestig jaar bleek ook de wereld van Jip en Janneke niet meer herkenbaar. Om die reden bracht uitgeverij Querido in 2016 een nieuwe uitgave uit – zonder ‘kolenkelders’, ‘schillenboeren’ en gênante rolpatronen. Niemand die zich opwond over de teloorgang van dit nationale erfgoed. Integendeel: de Hema, die voornemens was te stoppen met de karakteristieke tekeningen van Fiep Westendorp, besloot daarom juist om toch door te gaan met de Jip en Janneke-huiscollectie.

De ‘verkrachting’ van het werk van Roald Dahl is wat mij betreft net zo’n verbetering. Kom maar op en schrap die vrouwelijke ‘caissière’. Waarom zou een meisje geen wetenschapper zijn? Bovendien: in jonge gezinnen worden de boodschappen thuis afgeleverd. In de supermarkt scant papa of mama de aankopen. En binnenkort printen ze de vleesvervangers op de 3D-printer. De ‘caissière’ kan naar de schroothoop van de geschiedenis, bij de ‘lantaarnopsteker’.

Het is naïef te denken dat een kinderboek dat je zelf lang geleden prachtig vond, automatisch relevant zal blijven. Zonder herziening zal de nieuwe generatie het verveeld terzijde leggen en een actueel boek kiezen dat wél aansluit bij de belevingswereld. Daarom ga ik, zodra de Nederlandse ‘woke’-versie verschijnt, het complete oeuvre van Roald Dahl aanschaffen voor mijn leesgierige kleinkinderen. De verouderde edities zijn dan gratis bij mij af te halen.