Opinie: Boris Johnson & co. rolden de loper uit voor Poetins ‘leger’

Op 21 juli verscheen eindelijk het rapport van de Commissie Inlichtingen en Veiligheid van het Britse Lagerhuis over de invloed van Rusland in het Verenigd Koninkrijk. Hun onderzoek duurde achttien maanden en de conclusies zijn alarmerend. Publicatie van het rapport was oorspronkelijk voorzien voor 17 oktober vorig jaar, vlak voor de nationale verkiezingen. Schokkend is dat de regering-Johnson er alles aan heeft gedaan om publicatie te verhinderen.

Dankzij enkele kritische Conservatieve parlementsleden kon het rapport, na negen maanden tegenwerking, gelukkig toch het daglicht zien. De commissie spreekt van ‘geloofwaardig bewijs’ dat Rusland heeft geïntervenieerd in het Schotse onafhankelijkheidsreferendum van 2014.

Er was alle aanleiding om te onderzoeken of het Kremlin ook in het Brexit-­referendum van 2016 actief is geweest, maar de Conservatieve regeringen van voormalig premier Theresa May en de huidige premier Boris Johnson hebben dit doelbewust geweigerd. De Britse overheid heeft nooit actie ondernomen tegen president Poetins ‘leger’ van oligarchen, hackers, huurmoordenaars en Britten, die profiteren van de samenwerking met Russen.

Laks beleid

Gedetailleerd beschrijft het rapport hoe een jarenlang laks Brits investerings- en visabeleid wel moest leiden tot een instroom van meestal aan het Kremlin ­gelieerde oligarchen. Met hun enorme, doorgaans illegaal verkregen, vermogens konden zij invloed en aanzien verwerven in politieke en zakenkringen en grote bedragen witwassen via wat de commissie ‘de Londense wasserette’ noemt. Daarbij werden zij actief geholpen door Britse advocaten, accountants, consultants en makelaarskantoren die daardoor de facto agenten van de Russische staat zijn geworden.

Met hun geld kochten de Russen ook patronage en invloed in het Britse establishment via pr-bedrijven, universiteiten en liefdadigheids- en culturele instellingen, waardoor zij hun reputatie konden ‘witwassen’. Door de nauwe verwevenheid tussen Russische inlichtendiensten en de Russische zakenwereld konden zo de belangen van de Russische staat worden bevorderd.

Ook wijst de commissie op Ruslands vermogen om cyberaanvallen uit te voeren en de wil om die daadwerkelijk toe te passen. Zij noemt dat ‘zeer verontrustend’ en een ‘urgente bedreiging voor de nationale veiligheid’.

De commissie kan onmogelijk van ­politieke vooringenomenheid worden beschuldigd. Van de negen leden behoren vijf parlementariërs tot de regerende Conservatieve Partij, zijn er drie lid van Labour en is één lid van de Schotse Nationale Partij.

In haar aanbevelingen dringt de commissie aan op een formeel onderzoek naar eventuele Russische betrokkenheid bij de Brexit-campagne, vergelijkbaar met het onderzoek dat de Verenigde Staten hebben gedaan naar Ruslands tussenkomst in de presidentsverkiezingen van 2016.

Bestrijding

Nieuwe wetgeving is dringend nodig om veiligheidsdiensten de instrumenten te geven om spionage, illegale financiële activiteiten van de Russische elite en hun Britse helpers te bestrijden. Sociale-mediabedrijven als Facebook en Twitter moeten worden verplicht ‘heimelijke vijandige informatie’ te verwijderen. Betere coördinatie met westerse bondgenoten is nodig en Groot-Britannië moet het intiatief nemen voor optreden in internationaal verband en om nieuwe regels op te stellen voor offensieve cyberoperaties.

Voor Rusland-deskundigen en anti-corruptie-organisaties biedt het rapport niets nieuws. Al jarenlang wijzen zij op de lakse Britse houding tegenover de instroom van Russisch geld en de nefaste gevolgen daarvan.

Enkele jaren terug nog riep de gerenommeerde journalist Edward Lucas op tot dringende maatregelen tegen ‘de wasserette van Londongrad’. Vorig jaar schreef de Open Society Foundation van George Soros over de 3,5 miljoen pond die Russen sinds het premierschap van David Cameron aan de Conservatieven doneerden. Een voorbeeld is de betaling in 2014 van 160 duizend pond door de echtgenote van de voormalig Russische viceminister van ­Financiën Chernukhin, voor een partijtje tennis met Boris Johson en David ­Cameron.

Blauwdruk

Het Britse rapport vormt eigenlijk een perfecte blauwdruk voor het beleid dat alle West-Europese landen ten aanzien van Rusland zouden moeten voeren. In sommige landen is de dreiging overduidelijk, zie de massale aanwezigheid van oligarchen en direct crimineel Russisch geld aan de Spaanse Costa del Sol en de Franse Rivièra, Russische activiteiten in de Baltische staten en de zware aanwezigheid van Russen in het Tsjechische Praag. Maar ook Nederland dient er goed aan te doen beter zicht te krijgen op eventuele schadelijke Russische activiteiten. Iets wat bijvoorbeeld nog altijd niet is onderzocht, is de mogelijke Russische inmenging in het Oekraïne-referendum van 2016. Dat was een te mooie en te makkelijke gelegenheid voor Rusland om niet actief te zijn.

Optreden

Ieder land moet voor zich bepalen of en in welke mate dreigingen zoals beschreven in het Britse rapport zich voordoen. De enige manier echter om effectief tegen daadwerkelijke gevaren op te treden, is een gecoördineerde aanpak in EU- verband, in dit geval samen met het Verenigd Koninkrijk. Bijvoorbeeld door een gecoördineerde verscherping van het visum­beleid; het stoppen van de verstrekking van verblijfsvergunningen aan vermogende Russen; een scherpere definitie van wat een buitenlandse agent is; nauwere samenwerking tussen de veiligheidsdiensten en versterking van de informatieuitwisseling over Russische interventies in verkiezingen en over door Russische overheid gestuurde hackers/activisten op sociale media.

_{Willem-Gert Aldershoff is voormalig afdelingshoofd Europese Commissie en nu politiek analist.}