Op de 20ste verjaardag van 9/11 dansen de daders op het graf van de doden. Goed gedaan, Joe

Joe Biden had het zo mooi bedacht. De Amerikaanse president wilde de terugtrekking uit Afghanistan per se voor de 20ste verjaardag van de aanslagen van ‘11 september’ voltooid hebben. De symboliek zou niemand ontgaan: de troepen zijn weer thuis, Amerika sluit een traumatisch hoofdstuk uit zijn geschiedenis af en is klaar voor een nieuw begin, een nieuwe tijd. Sadder but wiser.

Helaas werkten de Taliban niet mee aan dit Biden-scenario voor een Hollywood-einde waarin de protagonist zich na een lange beproeving herpakt. De hoop dat het Afghaanse regeringsleger in staat zou zijn een rommelige status quo te handhaven met een minimale maar leefbare stabiliteit, werd door de Taliban razendsnel de grond ingeboord. Wat een gecontroleerde terugtrekking had moeten worden, veranderde door Bidens haast en de daaropvolgende chaos in een vernederende aftocht van Napoleontische allure.

Het geeft de verjaardag van 9/11 deze week een wel heel bijzondere dimensie. De immer ingetogen en ontroerende herdenking valt samen met de triomfantelijke terugkeer aan de macht van uitgerekend die vijand die destijds de daders achter de aanslagen faciliteerde. Wranger kan het niet. Goed gedaan, Joe.

Biden wilde symboliek, hij krijgt symboliek, maar een heel andere dan wat hij voor ogen had. Het besef dat het allemaal voor niets is geweest - dat is komende zaterdag de symboliek die loodzwaar op de ceremonie zal drukken.

Amerika is terug bij af. Na een oorlog van twee decennia tegen het islamitisch extremisme is de cirkel rond, op een verkeerde manier, de cirkel heeft de vorm van een kogelronde nederlaag. De Taliban zijn terug aan de macht. De geest van aartsvijand Osama bin Laden is terug op Afghaanse bodem in de persoon van zijn voormalige veiligheidschef. Rusland is terug in het Midden-Oosten als strategische rivaal. Iran is niet terug, het is nooit weggeweest, zijn invloedssfeer reikt nu tot diep op het Arabisch schiereiland. Allemaal zout in een gapende Amerikaanse wond.

De enige pluspunten zijn dat er geen nieuw ‘11 september’ is geweest en dat Bin Laden zijn straf heeft gekregen en voer voor de vissen werd. Maar daarvoor betaalt Amerika een zware tol. Het land is uitgeput. Het overschatte zichzelf (Irak), het verloor zichzelf (Abu Ghraib), het verdwaalde in het grensgebied tussen vergelding en recht (Guantánamo), het vervreemdde zich van zijn naasten (erosie allianties), het verwaarloosde het eigen huis, scheurde in tweeën en raakte in oorlog met zichzelf (Trump).

Als Amerika-correspondent (2010-2015) probeerde ik in kaart te brengen hoe de 9/11-oorlogen ingrepen in de levens van gewone Amerikanen. Ik was in het Walter Reed, een militair ziekenhuis bij Washington DC en zag daar een asgrauwe man, een schim van wat hij ooit geweest moest zijn. Nooit vergeet ik meer het indringende, zeurende geluid dat hij voortbracht. Oeoeoe. Oeoeoe. Een door merg en been gaande klaagzang uit het rijk der half-doden. Ik was in het Texaanse stadje Stephenville bij het proces tegen een veteraan die Amerika’s dodelijkste sluipschutter uit de Irak-oorlog (bekend van de film American Sniper) vermoord had. In de intimiteit van het rechtszaaltje werd in geconcentreerde vorm voelbaar wat grote oorlogen met kleine mensen doen. Na terugkeer ging de sluipschutter drinken, zijn moordenaar werd suïcidaal. Toen hij de sniper doodschoot, zou hij psychotisch zijn geweest. ‘Officieel gaat het over een held en zijn moordenaar, maar elke getuigenis versterkt de indruk dat er alleen maar slachtoffers zijn. Alles schrijnt’, schreef ik.

Amerika’s strijd tegen het terrorisme werd een doornenkroon die diep in het eigen vlees stak. Tot bloedens toe. Het land wordt inmiddels geleid door een koppige oude man die zich voorgenomen heeft geen zachte heelmeester te zijn. Hij stopt met nation building, eventuele terreurdreigingen zullen vanuit de lucht worden aangepakt. Verder wil hij zich vooral gaan richten op de ‘echte strategische concurrenten China en Rusland’.

Daar is allemaal iets voor te zeggen. Maar door Bidens halsstarrigheid dansen op de 20ste verjaardag van ‘11 september’ de daders op de graven van alle doden die vielen bij deze aanslagen en in de daaropvolgende oorlogen. Het maakt de pijn van de nabestaanden extra groot en hun tranen extra bitter.

Arie Elshout is journalist.