Ook dit kabinet heeft zich aan de wet te houden, knoopt Den Haag dat nu eens eindelijk in de oren?

De gang van zaken deed me denken aan een ouderwets telefoonspel. Op school speelden we het weleens, het ene kind fluisterde iets in het oor van een ander. Die fluisterde het weer door. En zo door en door en door, de hele kring rond, waarna de juf de boodschap hardop zei. Er werd soms onduidelijk gesproken, er werd verkeerd verstaan – altijd ging er onderweg informatie verloren. En soms maakten klasgenoten er expres iets anders van. Nooit was de uiteindelijke boodschap hetzelfde als aan het begin.

Dit keer was het echter juist andersom. De boodschap werd eerst voorzichtig gebracht, misschien omfloerst geformuleerd. Het was namelijk niet wat de politieke leiding wilde horen. Er werd nog – conform de opdracht van de staatssecretaris – geprobeerd te beargumenteren dat het tóch mogelijk was. Maar nee, echt niet. Gaandeweg werd de boodschap steeds luider en duidelijker gebracht, eerst door ambtenaren en deskundigen, toen door advocaten, en uiteindelijk door rechters. Alsof niemand erop durfde te vertrouwen dat de boodschap nu wel gehoord werd. De boodschap werd wel degelijk gehoord, maar genegeerd. Een VVD-congres werd overleefd.

Woensdag heeft de Raad van State zijn oordeel rechtstreeks in het oor van de staatssecretaris getetterd, via een livestream kon heel Nederland meekijken (maar weinigen zullen dit vermoedelijk hebben gedaan). In begrijpelijke taal, want daar is de rechtspraak al een poosje op aan het oefenen. Nee, je mag de gezinsleden van asielstatushouders niet in de wacht zetten. Nee, je mag geen opschortende voorwaarden, zoals het vinden van geschikte huisvesting, verbinden aan het afgeven van een inreisvisum voor nareizigers. Hiervoor bestaat namelijk geen wettelijke basis in het Nederlandse recht. En daarmee is de kous af.

Omdat in de procedure door de staatssecretaris nog andere argumenten zijn aangedragen en de Raad van State ook hierover duidelijkheid wil geven, wordt in de uitspraken nog toegelicht dat zélfs als er wel een wettelijke basis zou bestaan voor de nareismaatregel, deze hoe dan ook in strijd is met de Nederlandse Vreemdelingenwet en de Europese Gezinsherenigingsrichtlijn. Kortom, precies de boodschap die men al vanaf het begin in de oren van de staatssecretaris trachtte te knopen.

Nog niet zo lang geleden leek het een gegeven, en dat zou het ook moeten zijn, dat ook de overheid zich aan de wet houdt. Maar dit kabinet bewijst keer op keer dat het dit anders ziet. Geitenpaadjes, en: ‘we denken dat dit kan’, en: ‘de rechter moet er maar over oordelen’.

Welnu, de hoogste bestuursrechter heeft erover geoordeeld. En dit oordeel mag gerust breder worden opgevat dan alleen de cases die aan de orde waren, breder zelfs dan het vreemdelingenrecht. De Raad van State heeft bevestigd dat ook dit kabinet zich aan de wet heeft te houden. De gewone burger wist dit allang en snakt inmiddels naar een overheid die zich betrouwbaar toont. Laten we hopen dat men het in Den Haag nu ook begrijpt.

Ik denk nog weleens terug aan mijn oude schoolklas. Aan hoe de juf telkens opnieuw dezelfde kinderen moest corrigeren. Aan hoe een jongen die volkomen wars was van regels en niet te corrigeren bleek, uiteindelijk van school werd gestuurd. De sfeer in de klas werd er direct beter op.

Ibtihal Jadib is met verlof. Ex-rechter en schrijver Aisha Dutrieux vervangt haar de komende weken.