Noem de Fransen arrogant, ze zijn wel de redding voor Europa

Terwijl sterke leiders in de meeste landen populair zijn, koesteren Nederlanders de gedachte dat hun hoogste gezag een nobody is. Daarom zijn ze dol op Sinterklaas, geven ze Willem-Alexander jaarlijks miljoenen en lijkt de tot compromismachine geëvolueerde Mark Rutte de enige die het land nog kan regeren.

De overheid wordt nogal eens voorgesteld als een almachtig beest dat haar burgers onderdrukt, maar meestal zet onmacht juist de toon. Niet dat de Staat niet wordt aangekleed. Integendeel, met een ontelbaar aantal ambtenaren, gemeenten, provincies, burgemeesters, commissies, planbureaus, inspraak- en adviesorganen, twintig politieke partijen en als kers op de taart een weldoorvoede koning, wordt er fors in geïnvesteerd.

Maar zo wordt juist voorkomen dat macht wordt uitgeoefend. De troonrede was dit jaar ‘dicht op de huid van de koning geschreven’, hoorde ik een commentator bij de NOS zeggen. Dat klonk veelbelovend, maar aangezien er onder de huid van de koning staatsrechtelijk gezien niets zit, vroeg ik me ook af wat er dan in kon staan.

De invoering van de coronapas, afgelopen weekend, gaf blijk van haast ongekende bestuurlijke voortvarendheid. Maar in de aanloop ernaartoe annuleerde Hans Teeuwen zijn optredens, dreigde burgemeester Halsema niet te zullen handhaven en weigerden de kerken hun medewerking, waarna staatssecretaris Mona Keijzer verklaarde dat het ‘eigenlijk niet valt uit te leggen’, en het veld ruimde.

Hoewel van macht in Nederland dus weinig te verwachten en meestal ook niet zo veel te vrezen valt, baart de macht erbuiten steeds meer zorgen. Nadat God in de vorige eeuw uit Europa vertrok, werd Amerika de paraplu waaronder Nederlanders hun vrije zelf konden worden. Maar sinds president Biden het overzeese gevecht tegen de extremistische islam liet voor wat het is en met Australië en Engeland, buiten Frankrijk om, stiekem een defensiedeal tegen China sloot, lijkt die droom ten einde.

Donald Trump bracht aan het licht dat in het land van de vrijheid naast eurofiele karakters ook nationalistische lomperiken wonen, die met verlicht gedachtengoed hun achterste afvegen. Ook de in Amerika ontstane ‘woke’ beweging heeft zich met haar besmettelijke obsessie voor ras en sekse van die mooie Europese traditie gedistantieerd. Met de leus ‘Fuck Locke, fuck Hume, and fuck Voltaire too’, zag ik studenten van de op Amerikaanse leest geschoeide faculteit van ‘Liberal Arts and sciences’ in Utrecht onlangs demonstreren tegen ‘witte mannen’.

Nu Amerika steeds meer vervreemd raakt van het verlichte Europa waar het uit voortkomt, vraag ik me af onder wiens hoede dat kwetsbare continent verder moet. Engeland is uit de Unie vertrokken. Duitsland is als ‘kritische massa’ tussen de rest gedoemd tot aarzelen tot de stoppen weer doorslaan. Spanje, Italië en Griekenland hebben de handen vol aan zichzelf, Scandinavië doet sinds de Vikingen niet meer aan geopolitiek, Polen zie ik het wereldtoneel zo 1,2,3 niet beklimmen en van Hongarije mag je hopen dat het dat niet doet.

Om de slotsom dat Europa het voortaan van Frankrijk moet hebben, kom je dan moeilijk heen. Volgens de Franse krant Libération betekent het Amerikaanse defensiepact, dat Macron op een zijspoor zette, een ‘copernicaanse’ omwenteling in de internationale verhoudingen en Frankrijk zal die waarschijnlijk aangrijpen om een oude droom, Europese grootmacht zijn zónder Amerika, waar te maken.

De vorige keer dat Frankrijk in Europa het lichtende voorbeeld wilde zijn, onttroonde een legergeneraal alle koningen om zichzelf tot keizer te kronen. Met zijn naar voren gekamde haar doet Macron misschien een beetje aan Napoleon denken. Maar laten we niet vergeten dat Nederland aan die Franse overheersing ook een modern burgerlijk registratiesysteem én (tijdelijke) bevrijding van het toen al spilzieke Huis van Oranje te danken had, en dat Napoleon zich op weg naar Egypte liet voorlezen uit het werk van Jean-Jacques Rousseau.

In de steek gelaten door Atlantische vrienden en omringd door despoten in Rusland, Turkije, Azië en het Midden-Oosten, zou ik als Nederland mijn knopen maar tellen. Noem de Fransen arrogant, maar als je hun nationale hommage aan acteur Jean-Paul Belmondo vergelijkt met ons afscheid van André Hazes, begrijp je misschien ook waaróm ze dat zijn.

Daniela Hooghiemstra is historicus.