‘Nederlandse journalisten worden uitgescholden, bespuugd en geslagen’

Journalisten ervaren bedreigingen en geweld in hun werk. Welke groepen zijn het kwetsbaarst?

Thomas Bruning, algemeen secretaris van de Nederlandse Vereniging van Journalisten (NVJ): ‘Degenen die goed herkenbaar zijn als journalist, zoals fotojournalisten of cameramensen, rapporteren veel problemen. Denk aan fysieke klappen, het vernielen van apparatuur, schelden, spugen, noem maar op. Zij komen vaak op plekken waar spanning is, zij bezoeken bijvoorbeeld probleemwijken of rellen.

‘Daarnaast hebben misdaadverslaggevers, die het criminele milieu volgen, met bedreigingen te maken. Afgelopen jaar zijn John van den Heuvel en Mick van Wely (de Telegraaf) en Paul Vugts (Het Parool) met de dood bedreigd. Vugts kan nog altijd niet op zijn eigen adres wonen en heeft continue bescherming nodig. Dat is al jaren niet meer gebeurd in Nederland.’

Hoe zit het met online bedreigingen?

‘De derde categorie bevindt zich in de digitale wereld. Dat zijn enerzijds opiniemakers, vaak vrouwen, die online te maken krijgen met seksuele intimidatie, scheldpartijen en doodsbedreigingen.

‘Dan is er nog de groep journalisten met een migratieachtergrond. Binnen de Turkse gemeenschap bijvoorbeeld zijn er Koerden en mensen die deel uit maken van de Gülen-beweging, die zowel op straat als online geconfronteerd worden met pittige bedreigingen vanuit Turks-nationalistische hoek.

‘Journalisten hebben ook te maken met juridische bedreigingen. Zij nemen het dan op tegen bedrijven of machtige personen en worden geconfronteerd met juridische procedures. Als freelancer ben je dan extra kwetsbaar omdat je niet de middelen hebt om dure advocaten in te schakelen. Zo werd freelance onderzoeksjournalist Peter Olsthoorn door telecombedrijf Pretium voor de rechter gesleept wegens een reeks kritische artikelen. Olsthoorn won het kort geding en mocht de stukken publiceren.

‘Ook zijn journalisten niet altijd overal welkom. Zo werden Eric Smit en Kim van Keken van Follow the Money (FTM) en een ploeg van PowNed geweigerd bij een persconferentie van toenmalig VVD-partijvoorzitter Henry Keizer. FTM onthulde dat hij te weinig had betaald voor uitvaartonderneming De Facultatieve en moest uiteindelijk vertrekken.’

Is de dreiging verergerd de laatste jaren? Heeft het digitale tijdperk daar iets aan veranderd?

Alex Brenninkmeijer en Marjolein Odekerken constateren in hun onderzoek Een dreigend klimaat uit 2017 dat de agressiviteit en het geweld tegen journalisten explicieter zijn geworden. Er werd vaker melding gemaakt van incidenten. Alarmerend is dat journalisten zeiden bepaalde wijken of verhalen te vermijden.

‘Brenninkmeijer concludeerde dat de media en justitie betere afspraken moeten maken over het rapporteren en de mogelijke vervolging. Niet alle voorvallen worden aangegeven. Dat kan te maken hebben met het vertrouwen in de politie. Journalisten voelen zich bijvoorbeeld niet serieus genomen, maar na het rapport van Brenninkmeijer is er meer politieke druk gekomen dat politie en justitie hier werk van moeten maken. Dit wordt nu verder uitgewerkt in een stuurgroep, waar de NVJ, hoofdredacteuren, politie en het OM deel van uitmaken.’

Hoe?

‘Je kunt denken aan een meldpunt voor journalisten, betere registratie en serieuze opvolging van aangiftes. De politie moet deze zaken prioriteit geven en zo het signaal afgeven: hier komt iemand niet mee weg. Dat roept de vraag op: zijn journalisten belangrijker dan andere mensen die een klap krijgen? Ja en nee. De publieke taak die journalisten verrichten,heeft wel een hoger belang. Dat moet erkend worden. Vergelijk de media met het Rode Kruis, dat op een neutrale manier zijn werk moet kunnen doen.’

Hoe belangrijk zijn journalisten nog als we zoveel op internet kunnen vinden?

‘Er is een breed besef dat journalisten een toegevoegde waarde hebben omdat ze onafhankelijke waarnemers zijn. Door de opkomst van sociale media ziet het publiek ook dat andere bronnen dat niet altijd zijn.’

Welke rol speelt de politiek hierin?

‘Het geweld tegen journalisten is een internationaal probleem. Journalisten worden soms weggezet als onbetrouwbare en partijdige types. Dat doen Trump en Erdogan in het buitenland, maar in Nederland ook de PVV en Denk. Onze zorgen hierover willen we aankaarten bij partijen die de journalistiek in twijfel trekken. Hun houding heeft namelijk een negatief effect op het functioneren van de media.’