Moet voor 1.700 ouderen een wet komen die bij veel meer ouderen het gevoel versterkt dat hun leven ‘voltooid’ is?

Tweede Kamerlid Pia Dijkstra (D66) heeft haar ­omstreden wetsvoorstel Voltooid leven, het onderwerp waarin zijn zich al jarenlang vastbijt, afgelopen vrijdag ingediend.

Waarom, en waarom nu?

Het voorstel was geparkeerd, omdat coalitiegenoten CDA en CU niets zien in zo’n wet. Er moest nader onderzoek worden gedaan. Hoe groot is die, volgens Dijkstra, ‘groeiende groep’ gezonde, niet-depressieve ouderen die dood willen? Hoe stabiel is hun wens? Dat ­gebeurde. De conclusies van de commissie-Van Wijn­gaarden werden eind januari bekend. Toen kwam corona. Dijkstra vond het ‘ongepast’ het voorstel in te dienen.

Raar argument. Als je een voorstander van de Voltooid-levenwet bent, zou je zeggen dat die tijdens corona dringender nodig was dan ooit. Tegenstanders menen, met recht, dat corona ouderen nóg kwetsbaarder heeft gemaakt. Het zittende kabinet zal de wet niet invoeren. ­Kennelijk wil D66 deze kluif ruim vóór de verkiezingen in de arena werpen.

Uit het onderzoek van de Commissie-Van Wijngaarden bleek dat de groep die zijn leven wenst te beëindigen klein is: 0,18 procent van de 55-plussers, tienduizend mensen. Daarvan is het merendeel, 83 procent, jonger dan 75 jaar, de leeftijdgrens die D66 voor levensbeëindiging bij ­gezonde mensen wil instellen. Het gaat dan om 1.700 75-plussers. Blijkbaar is het gevoel ‘klaar’ met het leven te zijn, ongelukkig en levensmoe, niet per se iets dat leeft bij de ­alleroudsten. Dat maakt de leeftijdsgrens arbitrair. Moet voor 1.700 ouderen een wet worden ingesteld die misschien bij veel meer ouderen het gevoel versterkt dat hun leven niet ertoe doet?

‘Klaar met leven’ is geen simpel gegeven. Rationeel vaststellen dat het mooi is geweest met het leven – klaar, strik erom, bijzetten – komt misschien weleens voor, maar zulke clear cases blijken zeldzaam. De onderzoekers concluderen dat de doodswens allesbehalve stabiel en eenduidig is; hij verandert met de dag en wordt versterkt door gevoelens van eenzaamheid en overbodigheid en angst voor aftakeling. Zo gezond zijn ze niet. Ze hebben vaak een opeenstapeling van fysieke en mentale klachten. Ze willen dít leven niet, en alleen de dood lijkt een uitweg te bieden. Zo’n wet kan hen, vrees ik, bevestigen in deze zwarte gedachte.

In 2016 stelde de commissie-Schnabel vast dat uitbreiding van de euthanasiewet onnodig was. Zij noemde de groep gezonde ouderen met een onvervulbare doodswens ‘theoretisch’. Ze concludeerde dat mensen met een opeenstapeling van klachten wél een beroep kunnen doen op de ­euthanasiewet en hulp kunnen krijgen van een arts. Dat is ook, nog steeds, het standpunt van artsenfederatie KNMG, die geen voorstander is van een nieuwe wet.

Het gaat ook om een principiële vraag. Is het de taak van de overheid om, zoals D66 wil, zonder tussenkomst van artsen de zelfdoding van burgers te faciliteren? En wie zijn die functionarissen, de ‘levenseindebegeleiders’ die D66 wil aanstellen? Wat geeft ze de wijsheid en bevoegdheid poortwachter van de dood zijn? Een hbo-studie levenseinde? Hebben zij ook de missie kandidaten op andere gedachten te brengen of doorkruist dat de doodswens?

Het lijkt mij een heilloze weg. Een goede euthanasiewet biedt mensen de zekerheid dat ze niet onnodig hoeven te lijden, maar voorkomt dat de dood een te makkelijke oplossing wordt voor een maatschappelijk probleem. Die wet hebben we. Ik hoop dat een betere ouderenzorg een hoofdthema wordt in de verkiezingsstrijd.