Met mijn stem wil ik zorgen dat de veiligheidsdiensten niet op achterstand gezet worden en dus zeg ik 'ja'

Bij het werk van de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten is de nationale veiligheid in het geding. Het primaire oogmerk is voorkomen dat de dreiging realiteit wordt, door gebruik te maken van speciale bevoegdheden. Het gaat dan bijvoorbeeld om het aftappen van telecommunicatie, het binnendringen in een woning, het plaatsen van afluisterapparatuur et cetera.

Dat zijn zeker bevoegdheden die inbreuk maken op de privacy. Toch werd dat in de oude en de nieuwe wet aanvaardbaar gevonden, omdat er voldoende waarborgen zijn ingebouwd, die het evenwicht bewaren tussen de inzet van bevoegdheden en toezicht op die inzet. De AIVD en de MIVD zijn zich daar terdege van bewust en de toezichthouder op de diensten (de CTIVD) stelt vast dat de diensten rechtmatig opereren.

Nu was een van de belangrijkste opdrachten van de Commissie Evaluatie Wet op de Inlichtingen en Veiligheidsdiensten in 2012/2013 om te beoordelen of de diensten voldoende waren uitgerust om in een tijdperk van aanzwellende informatie- en communicatiestromen hun taken goed te kunnen blijven uitvoeren. De opvatting in onze commissie was dat, als je de diensten niet de juiste bevoegdheden geeft, je het paard achter de wagen spant. Wie zal later uitleggen dat we niet bereid waren de diensten, die onze samenleving moeten beschermen, met voldoende wapens het veld in te sturen?

Onze Commissie vond dat je niet de bevoegdheden moet beperken, maar de waarborgen waaronder die bevoegdheden worden gebruikt, moet versterken. Dat is in de Wet op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (WIV) van 2017 gebeurd, zelfs nog iets uitgebreider dan wij hadden voorgesteld. De Tweede en Eerste Kamer zijn hier niet over een nacht ijs gegaan.

Laat ik het toch wat theoretische betoog over die uitbreiding van bevoegdheden met een voorbeeld toelichten: stel er is informatie uit het buitenland binnengekomen dat in een bepaalde wijk de terugkeer van jihadstrijders uit Syrië wordt voorbereid. Dat is zeker een bedreigend vooruitzicht voor de Nederlandse samenleving. Verder zijn er geen aanknopingspunten. Is het dan een slecht idee om al het telefoon- en mailverkeer tussen die wijk en Syrië gedurende een bepaalde tijd onder de loep te nemen? Niet de ínhoud van het verkeer, maar wie belt en mailt met wie en hoe vaak.

Daarvoor is dan toestemming vooraf nodig van een gespecialiseerde en speciaal daarvoor ingestelde onafhankelijke toezichthouder. Valt er een patroon te herkennen dan wordt ingezoomd op dat patroon, weer met toestemming vooraf en als er ten slotte communicatieverkeer afgetapt moet gaan worden dan herhaalt zich het proces van het vragen van toestemming.

Voorwaar geen eenvoudig 'boterbriefje', maar een solide getrapte procedure, die steeds als uitgangspunt heeft de zwaarte van de inbreuk gelijk op te laten gaan met de zwaarte van het toezicht. Geen bevoegdheid langer gebruiken dan strikt noodzakelijk is en wat niet bijdraagt aan de opdracht, wegkiepen. Die algemene bevoegdheid bestond niet onder de oude WIV van 2012 en bestaat wel onder de WIV van 2017.

Natuurlijk kunnen die bevoegdheden in tijd en omvang beperkte inbreuken op de privacy van niet betrokken personen hebben, maar het risico voor de samenleving rechtvaardigt dat en het extra toezicht houdt het gebruik maken van deze bevoegdheid in tijd en plaats onder controle.

In zo'n evenwichtig stelsel van bevoegdheden en waarborgen kon onze commissie zich in 2013 vinden en dat zien we ook neergelegd in de WIV, waarover het referendum wordt gehouden. Met mijn stem wil ik zorgen dat de Diensten niet op achterstand gezet worden en dus zeg ik volmondig 'ja'.

_{Stan Dessens, oud-voorzitter Evaluatiecommissie Wet op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten.}

Het tegenargument

Marlou Gijzen, een van de initiatiefnemers van het referendum, pleit tegen de nieuwe wet: 'Als op zo'n manier grote groepen mensen worden doorzocht, zijn wij dan nog wel onschuldig totdat het tegendeel is bewezen?'