commentaar
Met het vooraf oppakken van activisten geeft het OM een verkeerd signaal af
Omgaan met demonstranten wordt er niet eenvoudiger op voor politie en justitie, maar het is wel zaak om zelf niet overspannen te reageren.
Vaak is in de afgelopen dagen gesuggereerd dat de aanhouding van zes klimaatactivisten vóór hun demonstratie van zaterdag in Den Haag een duidelijke uiting is van vooringenomenheid van het Openbaar Ministerie. Waarom zij wel en de boeren niet? Alsof die geen wegen blokkeren!
De vergelijking is in werkelijkheid niet te maken, omdat de boeren het doorgaans wat verhullender aanpakken: ze zeggen wel dat er acties komen, maar niet waar en hoe. Zij weten ook dat een stad als Den Haag tegenwoordig meteen verandert in een vesting zodra er signalen zijn van optrekkende tractoren. Vorig jaar doken ze meestal op waar ze net niet werden verwacht en zeiden ze ook niet vooraf dat het hun bedoeling was om snelwegen te blokkeren. In die zin wordt Extinction Rebellion gestraft voor zijn openheid over het plan om zaterdag het verkeer op de A12 een tijdje plat te leggen.
Het is wél duidelijk dat justitie in kennelijke paniek zoekt naar manieren om weer een beetje grip te krijgen op het Nederlandse actiewezen. Dat is in enkele jaren tijd drastisch van karakter veranderd. Demonstraties waren lange tijd keurig ingekapseld binnen het poldermodel: je moest je vooraf aanmelden bij de burgemeester, die wees je een plek en een datum toe, vroeg met hoeveel mensen je dacht te komen en regelde agenten om het verkeer te regelen.
Boeren, klimaatactivisten en demonstranten tegen het coronabeleid geloven daar niet meer in. Die hebben te vaak gezien dat de politiek zulke demonstraties voor kennisgeving aanneemt, zoals voormalig minister Zalm openlijk toegaf vanuit zijn werkkamer met uitzicht op het Malieveld: ‘We zullen naar ze zwaaien.’ Brave borsten zoals de huisartsen, vragend om wat meer tijd voor hun patiënten, merkten afgelopen jaar wat er gebeurt als je je aan de afspraken houdt. Minister Kuipers kwam niet eens naar ze luisteren op het Malieveld. Pas toen ze oprukten naar het Torentje, kwam er alsnog een gesprek met de bewindsman. Dat bij de tijdelijke huisvesting van de Tweede Kamer nauwelijks ruimte is om te demonstreren, draagt ook bij aan de sfeer onder actievoerders. Dan is de A12, pal naast de Kamer, opeens best een logische plek.
Dat plaatst politie en justitie voor nieuwe dilemma’s. Het demonstratierecht is een groot goed, maar het is nooit onbeperkt geweest. De burgemeester blijft verantwoordelijk voor de veiligheid en de openbare orde. Eén keer een demonstratie op de snelweg toestaan maakt het onmogelijk om het de volgende keer te verbieden.
Aan de andere kant heeft de overheid ook de dure plicht om het demonstratierecht optimaal te faciliteren. Snelwegen bewaken om te voorkomen dat ze worden bezet en demonstranten naar andere plekken begeleiden, is onder die houding nog prima te verdedigen. Dat gebeurde bij de boeren en de coronademonstranten ook. Activisten vooraf oppakken wegens opruiing komt daarentegen bovenal over als een intimiderende poging tot onderdrukking van het demonstratierecht. Bovendien met een averechts effect: het aantal mensen dat oproept om zaterdag naar de A12 te komen is sinds donderdag zeker vertienvoudigd.
Het is best te begrijpen dat het OM een signaal wilde afgeven dat er grenzen zijn, maar dit was toch net het verkeerde.
In het Volkskrant Commentaar wordt het standpunt van de krant verwoord. Het komt tot stand na een discussie tussen de commentatoren en de hoofdredactie.
