Met een belasting op speculatief vermogen zal Samsom winnen

De Partij van de Arbeid staat er bijzonder slecht voor in de peilingen. Met de Statenverkiezingen voor de boeg moet de partij haar socialistische profiel oppoetsen om kiezers terug te winnen van GroenLinks en de SP. In de beschouwingen hierover wordt nogal eens vergeten dat de PvdA er aan het begin van de verkiezingscampagne in 2012 ook slecht voor stond. Sinds de Fortuyn-revolte was de partij met succes weggezet als een ideologisch fletse, arrogante bestuurderspartij. Maar: het rabiaat rechtse kabinet VVD-CDA-(PVV) had de politieke verhoudingen gepolariseerd. De SP stond op winst en kon zelfs de grootste partij worden. Totdat het mediabeeld kantelde: het land kon beter niet overgelaten worden aan de goedlachse suikeroom Roemer, die met havo op zak de financiële crisis te lijf zou gaan. Diederik Samsom het knapste jongetje van de klas positioneerde zich behendig als het realistisch-socialistische alternatief. Hij beloofde plechtig: de PvdA had haar lesje geleerd, ook op het bestuurderspluche zou er de partij herkenbaar socialistisch blijven.

undefined

Inderdaad: in het kwartetspel van de formatie met de VVD trok de PvdA aanvankelijk een aantal mooie socialistische kaarten. De eerste daarvan moest echter meteen terug op de stapel: de inkomensafhankelijke zorgpremie. Vervolgens zijn tal van hervormingen van de sociale zekerheid doorgevoerd die op de VVD-agenda stonden sociaal bijgevijld door de PvdA. Precies niet het profiel waar Samsom in 2012 mee scoorde. De facto hebben we te maken met een sociaal-liberaal kabinet Rutte-Samson. Het is niet verwonderlijk dat Rutte zich hierin thuis voelt. In jongere jaren profileerde hij zich als sociaal-liberaal. Tegenwoordig ziet men in VVD-kringen het sociale bijvoegsel vooral als een pleonasme en positioneert de partij zich nadrukkelijk op rechts het nuchtere Nederlandse koopmansalternatief voor PVV en CDA. Veel VVD-kiezers gruwen van socialistische invloed op het beleid. Wat dat betreft zou het zowel de VVD als de PvdA goed uitkomen als het kabinet kort voor de Kamerverkiezingen van 2016 zou vallen bij voorkeur over een onderwerp dat de mogelijkheid biedt om zich opnieuw te profileren. Het nieuwe belastingstelsel?

Het is echter sterk de vraag of Samsom zijn Houdini-act bij komende verkiezingen kan herhalen. Een nieuwe flirt met het socialisme van de SP is ongeloofwaardig. Goed beschouwd is het tijd voor een coming-out: de PvdA is een middenpartij, met een sociaal profiel. De partij is het resultaat van een fusie in 1946 van de Sociaal-Democratische Arbeiderspartij met de sociaal-liberale Vrijzinnig Democratische Bond. Inmiddels is de SP de opvolger van de SDAP. D66 poseert als opvolger van de VDB, maar is in een kabinet meestal de bijwagen van de rechtse VVD. Kan de PvdA zich profileren als het redelijke sociale alternatief?

undefined

Niet zuiver

Het sociaal-liberalisme is een eerbiedwaardige stroming in de Nederlandse politiek, met Thorbecke als een van de founding fathers. Dit VVD-icoon (tegen wil en dank) had een scherp oog voor sociaal-economische tegenstellingen en zocht naar manieren om armoede tegen te gaan binnen de kaders van de vrije samenleving. Hij zag afschaffen of verlagen van indirecte belastingen als een probaat middel om het besteedbaar inkomen van armen te verbeteren. In zijn persoonlijke aantekeningen kunnen VVD'ers tot hun vreugde lezen dat de Staat moest leren 'minder te doen, dan tot dusverre'. Maar ook hoe een nieuw sociaal belastingstelsel er uit zou moeten zien. Als een 19de-eeuwse Piketty noteerde Thorbecke in 1870 dat bij de inkomstenbelasting rekening gehouden moest worden met het soort activiteit dat eraan ten grondslag lag. Een ondernemer moest van zijn winst kunnen leven. Ook arbeidsinkomen was niet zuiver, aangezien de kosten van levensonderhoud ervan betaald moesten worden.

Pensioenen en wachtgelden waren 'zoo amper berekend' dat ze niet te zwaar belast zouden moeten worden. Inkomen uit grondeigendom en rente van kapitalen werden daarentegen zonder eigen arbeid genoten en konden daarom hoger worden belast. Vermogenden konden zich immers 'door arbeid nog andere inkomsten verschaffen'. Kapitalen in schuldpapieren belegd, zouden zeker moeten worden belast.

Kortom: dit zijn de contouren van een sociaal-liberaal belastingstelsel dat zowel Rutte als Samson kan aanspreken. Om banen te scheppen is het de hoogste tijd de inkomstenbelasting sterk te verlagen. Als het besteedbaar inkomen stijgt, kan het kapmes in het woud van toeslagen en is de VVD-aanhang tevreden. En als een belasting op speculatief vermogen wordt ingevoerd, wint Samson de verkiezingen.

undefined