Meilandjes gecanceld? Nee, dit zijn de wetten van de marketing

Mannen zijn te emotioneel om stukjes in de krant te schrijven. Dat denk ik niet vaak hoor, bijna nooit zelfs, eigenlijk alleen als ik stuit op de columns van Sylvain Ephimenco in Trouw. ‘De matrassenfabrikant handelt hierin conform de meest democratie-ondermijnende trend die onze vrijheid van meningsuiting momenteel bedreigt: de cancelcultuur’, las ik daar deze week. ‘Een ander woord voor fascistoïde onverdraagzaamheid en totalitarisme, die er kennelijk ook niet voor terugdeinst om bloedbanden en fundamentele waarden te vertrappen.’

Zo zo.

Ik ben het niet nagegaan, maar vermoedelijk is dit de meest gezwollen context waarin het woord ‘matrassenfabrikant’ ooit is gebruikt. Je zal als matrassenfabrikant maar ‘fascistoïde onverdraagzaamheid’ in de schoenen geschoven krijgen, te midden van een pandemie waarin de radicalisering woekert, zelfs in ons parlement. Of als matrassenfabrikant het verwijt krijgen je schuldig te maken aan ‘de meest democratie-ondermijnende trend’ in een land waar journalisten hun naam niet meer onder een artikel over complotdenkers durven te zetten, uit angst dat er een brandbom hun huis in zal vliegen. En dat alleen omdat je de samenwerking met de Meilandjes hebt beëindigd.

Jan Dijkgraaf, bekend van twaalf ambachten en dertien ongelukken, schreef het levensverhaal op van Erica Renkema, de moeder te chateau Meiland. Het boek is een succes: Erica, de motor achter de Meilandjes kwam vijf weken geleden binnen op plek 2 in de CPNB-lijst, belandde een week later op plek 1 en staat nu nog steeds in de top-10. Ter promotie van haar boek mocht Renkema aanschuiven aan de talkshowtafel van Eva Jinek. Daar ging het al even over een paar passages waarin ze xenofobe uitspraken doet. Zo staat een hoofddoek volgens haar per definitie voor onvrijheid en vraagt ze zich retorisch af wat jonge, mannelijke vluchtelingen hier komen doen. ‘De boel verkrachten, steun trekken, weet ik het allemaal.’ Over vrouwen in een nikab zegt ze: ‘Rot op joh, met je boerka. Ik heb weleens drie van die pinguïns in de Hoofdstraat in Noordwijk zien lopen. Dat is toch niet normaal?’

Nu is de nikab inderdaad een vreselijk kledingstuk, elke vrouw die ervoor kiest zich volledig af te sluiten van de wereld of zich daartoe gedwongen voelt, is een nederlaag voor feministen. Ook Renkema zegt zich uit te spreken in het kader van de vrouwenzaak, maar heeft kennelijk het vrij cruciale memootje gemist waarin staat dat mensen met dieren vergelijken de emancipatie veelal niet écht vooruithelpt.

Deze week bereikte de ophef over de gewraakte passages een hoogtepunt. Kaartenboer Hallmark beëindigde de samenwerking met de familie Meiland, Nivea, Milka, Maxi-Cosi en matrassenmerk Emma ook. Cancelcultuur, klinkt het dan dus al snel uit opgewonden keeltjes. Volgens Angela de Jong, chef afstandsbediening van het AD, ‘weegt het recht om je beledigd te voelen anno 2021 zwaarder dan de vrijheid van meningsuiting’, een weldadige verzameling nonsens.

Nog één keer dan, vooral voor De Jong: het recht op vrijheid van meningsuiting beschermt burgers tegen bemoeienis van de overheid, niet tegen het mislopen van sponsordealtjes op Instagram. En wat hier zo dramatisch cancelcultuur heet, is geen cultuur, maar niets meer dan ordinaire marketing. De Meilandjes, met hun blozende wangen en lekker malle taaltje, pasten eerst heel goed bij het imago dat de merken hoog willen houden, en nu er een onfris randje aan blijkt te zitten niet meer. Zo gaat dat in de influencereconomie.

Wat inmiddels wel cultuur is? De populaire misvatting dat dit soort xenofoob geleuter, borrelpraat die het niveau aan de toog van café Het Sneue Soosje nauwelijks ontstijgt, absoluut het aanhoren waard is. En ja, zelfs in een boek afgedrukt moet worden.