Mag een Nero van 50 blijven leven, en een Socrates van 70 niet?

Natuurlijk was het afgrijzen over de bestorming van het Capitool ook onder Volkskrant-lezers groot, maar er was nóg iets dat hen beroerde: hoe om te gaan met ‘code zwart’?

Minister Tamara van Ark (Medische Zorg) wil dat artsen in het geval van code zwart – te weinig ic-bedden en personeel om alle coronapatiënten te kunnen behandelen – niet meer mogen kiezen voor de jongere patiënt die nog meer levensjaren in het vooruitzicht heeft, zo bleek deze week. Het kabinet geeft de voorkeur aan loting. En daar zijn veel artsen niet blij mee.

Zo schreven artsen Pepijn Weeder en Anna Verhulst (O&D, 5 januari) dat besluiten over individuele patiënten moeten worden overgelaten aan medische professionals, en niet aan de grillen van de politiek. Zij willen vasthouden aan een beslissing op basis van leeftijdscohorten, in uiterste nood. En juist die stelling leidde weer tot een stortvloed aan lezersbrieven.

Zoals van Rein Siep uit Geleen, die vindt dat de twee eraan voorbijgaan dat zo’n beslissing helemaal geen medische, maar een ethische keuze is. ‘Ik mag hopen dat dergelijke keuzes niet worden overgelaten aan de grillen van medische professionals, maar gebaseerd zijn op een democratisch genomen politiek besluit.’

Ook docent filosofie Roland van Loosbroek merkt op dat het uiteindelijk een ethische discussie is wie wél geholpen wordt, en wie niet. ‘Weeder en Verhulst zouden verstandiger moeten zijn en weten waar de eigen expertise ophoudt en anderen beter, of ten minste óók, het woord mogen voeren. Zoals de schoenmaker bij zijn leest moet blijven, zo dient de chirurg zich bij haar scalpel te houden.’

Bij het verdelen van schaarse sociale huurwoningen wordt regelmatig geloot, stelt Henk van Dijk uit Zwolle. Volgens hem is dit ook in deze pandemie nog niet zo gek. ‘Het gaat namelijk om situaties waarin de medische conditie gelijk is.’ Wel stelt hij voor om patiënten een keuze te geven. ‘Het uitgangspunt bij vergelijkbare situaties is dan loting. Dat kan gecombineerd worden met de mogelijkheid van beide partijen om daarvan af te zien. Het hangt van je mensbeeld af of je daar wat in ziet. Ik wel.’

Van Dijk constateert – enigszins tot zijn verbazing – dat Fleur Jongepier, universitair docent ethiek aan de Radboud Universiteit, vorig jaar in de Volkskrant al met krachtige argumenten voor loting pleitte (O&D, 17 juni). De redactie Opinie & Debat ziet in de coronacrisis wel vaker dezelfde vraagstukken opnieuw opduiken. Toen de eerste golf was geluwd en de ziekenhuizen het nét hadden gered, kwam het debat over code zwart op gang. En toen verscheen het artikel van Jongepier. Zo’n stuk kan opnieuw relevant worden, zoals in de tweede golf wel met meer aspecten van de coronacrisis gebeurt.

Denk trouwens niet dat er geen steun is voor Weeder en Verhulst. Neem de 58-jarige ic-verpleegkundige Brigitte Beuks: ‘Tijdens de vorige schaarste aan ic-bedden hebben artsen en ethici omschreven wie er in hoogste nood op het laatste bed mocht komen. Voorgeschiedenis, herstelkans en ligduur kwamen aan bod. Selecteren op leeftijd werd het laatste criterium. Duidelijk.’

Maar nu, in de huidige periode van schaarste, komen de ‘dames en heren politici’ met een wet om deze leeftijdsdiscriminatie te verbieden. ‘Dus, op de spoedeisende hulp komen twee patiënten. Niet Spaans benauwd, maar covid-benauwd. Beiden man, met blanco voorgeschiedenis. De een is 69 jaar, de ander 47. Wie gaat er naar het allerlaatste ic-bed in de regio? Loting beslist. De 69-jarige gaat naar de ic en de andere man naar de verpleegafdeling, waar hij twee dagen later sterft. Eerlijk geloot, toch?’

Nee dus, het is juist een kwestie van ‘eerlijk delen’ als gekozen wordt voor de jongere patiënt, en volgens Beuks zullen zelfs je eigen grootouders dat beamen. Ho ho, zegt Hans Huisman uit Hilversum, niet zo snel. Vergeten we dan niet de ‘maatschappelijk relevante levenswijsheid’ van senioren? Waarover niets in medische dossiers staat? ‘Met de kans dat een ‘Nero’ van 50 jaar mag blijven en een ‘Socrates’ van 70 moet vertrekken?’

Dan maar loten, concludeert Huisman, in navolging van Van Ark. Het is overigens nog niet zeker of de minister wel voldoende steun in het parlement heeft voor haar plan. Wordt vervolgd, kortom, dit debat. Hopelijk niet in een derde golf.