Los problemen rond duurste geneesmiddelen structureel op

Dure geneesmiddelen staan volop in de aandacht. Onlangs werd bericht dat 80 procent van de ziekenhuizen geld tekort komt voor deze geneesmiddelen. Omdat niet alle kosten van deze dure geneesmiddelen worden vergoed, ontstaan belangrijke problemen bij de optimale behandeling van vaak ernstig zieke patiënten. Wij betogen dat deze keuzen niet op het niveau van een ziekenhuis moeten worden gemaakt en geven een beter alternatief.

Het ziekenhuisbudget is beperkt, maar de uitgaven voor deze middelen stijgen snel. Vorig jaar met zo'n 10 procent. Dit betekent dat er moeilijke keuzen moeten worden gemaakt. Indien alle middelen worden voorgeschreven, blijft er (te) weinig geld over voor andere behandelingen. Indien middelen niet worden voorgeschreven, krijgen patiënten niet de zorg waarop ze zijn aangewezen. Indien dure patiënten worden doorverwezen, verschuift het probleem naar ziekenhuizen.

Verdringingskosten

Een structurele oplossing begint met goed begrip van het probleem. De middelen in de zorg zijn eindig en de zorgbehoeften en -mogelijkheden overstijgen de middelen. Meer doen voor de ene patiënt(engroep) betekent minder overhouden voor een andere patiënt(engroep). Dure behandelingen voor multiple sclerose gaan binnen een vast budget ten koste van nieuwe behandelingen voor hepatitis C of nieuwe behandelingen bij kanker. De prijs van gezondheid voor de ene groep is de opgeofferde gezondheid in een andere groep: verdringingskosten. Dit geldt op ziekenhuisniveau maar ook op nationaal niveau: alle behandelingen kennen verdringingskosten.

We kunnen, hoe pijnlijk ook, niet alles vergoeden binnen het zorgbudget. De vraag is dus: wat vergoeden we en waarom? Daarvoor is een helder afwegingskader ontwikkeld, dat op veel steun kan rekenen. De voornaamste criteria daarbij zijn: noodzakelijkheid, effectiviteit en kosteneffectiviteit. Eenvoudig gezegd stellen deze criteria dat vergoeding meer gerechtvaardigd is wanneer een ernstigere aandoening wordt behandeld, de behandeling effectiever is en meer gezondheidswinst oplevert in relatie tot de kosten. Immers, als het budget eindig is, moeten we ook de kosten van middelen in ogenschouw nemen indien we zoveel mogelijk gezondheid willen winnen met de beschikbare middelen. Dat kan door aan de hand van verdringingskosten te bezien of de gezondheid die verloren gaat groter is dan de gezondheid die wordt gewonnen. Niet voor niets wil het kabinet het criterium kosteneffectiviteit wettelijk verankeren. Maar belangrijker dan die verankering is de juiste inzet ervan.

Criterium kosteneffectiviteit

Terecht stelde KWF kankerbestrijding een jaar geleden in haar rapport over dure geneesmiddelen dat financiële afwegingen bij behandelkeuzen niet op het niveau van de spreekkamer dienen te worden gemaakt. Deze afwegingen dienen echter ook niet op het niveau van een ziekenhuis te worden gemaakt, want dat leidt tot onwenselijke variatie.

Hoe dan wel? We moeten het probleem van schaarste in financiële middelen voor de zorg weghalen bij individuele artsen en ziekenhuizen. Dat kan door in medische richtlijnen voor behandelingen, die door medische beroepsgroepen worden vastgesteld, het criterium kosteneffectiviteit op te nemen. Hiervoor is, zoals ook het KWF bepleitte, een duidelijke grens nodig voor welke prijs voor middelen nog acceptabel wordt geacht. Die grens wordt getrokken om binnen het totale budget te komen tot een eerlijke verdeling van de middelen over al die mensen die zorg nodig hebben, juist vanwege die verdringingskosten.

Dat dit model kan werken mag blijken uit de ervaring in Engeland met het National Institute for Health and Clinical Excellence (NICE). Zorgverzekeraars kunnen toezien op het naleven ervan en de overheid dient de financiële ruimte te creëren om doelmatig voorgeschreven middelen te vergoeden.

Op die wijze borgen we optimale zorg voor alle Nederlanders, ongeacht welk ziekenhuis je bezoekt. Tevens worden de keuzen daar gelegd waar ze horen: voor wat betreft de algemene grenzen bij de politiek, voor de vaststelling van een optimale behandelingsstrategie bij de beroepsgroep en voor de toepassing daarvan bij de individuele arts.