Leven in ‘corona-bestaat-niet-land’

Appje van een vriendin: ‘Hoi Jasper, hoe is het in het corona-bestaat-niet-land?’ In Nederland lijkt het beeld te zijn ontstaan dat de Zweedse corona-aanpak neerkomt op ‘lekker met z’n allen je kop in het zand steken’. Niet geheel onlogisch als er berichten langskomen dat de Zweedse scholen en kroegen nog open zijn, en dat het land ‘inzet op groepsimmuniteit’. Gaan die gekke Zweden nou, net als in de vluchtelingencrisis, koppig grote problemen tegemoet? En dus krijgen we half-spottende, half-verontruste berichtjes van vrienden en familie.

Nu zijn de Zweedse maatregelen inderdaad minder streng, maar het is niet zo dat hier niks gebeurt. Integendeel.

Zo was Zweden aan het begin van de crisis een van de Europese landen die het meest testte. Zo werd, in combinatie met stevig contactonderzoek, in eerste instantie de verdere verspreiding van geïmporteerde besmettingen beperkt. Ook was er al vroeg een oproep aan kwetsbare groepen om zich te isoleren en aan iedereen om thuis te blijven als je ook maar íéts van symptomen had. Later werden onderwijsinstellingen voor boven de 16 jaar gesloten en was er het verzoek om zoveel mogelijk thuis te werken en binnenlandse reizen te beperken, zeker van en naar de grote steden.

Kernwoord: verzoek. De insteek is steeds om mensen aan te spreken op hun verantwoordelijkheid en dat lijkt doorgaans te werken, mogelijk ook door de cultuur. Al voor de coronacrisis kreeg Ems tijdens haar Zweedse les te horen dat je in Zweden, als je ziek bent, thuisblijft van je werk ‘om anderen niet te besmetten’. Aan de andere kant klopt het stereotype van de o-zo-gezagsgetrouwe Zweden ook weer niet helemaal. In de supermarkt word je soms nog prima afgesneden door met rollators rondscheurende ouderen en de wat eigenwijzer aangelegde Stockholmers trokken vanuit het epicentrum van de besmetting tóch naar de skigebieden. Die overigens in reactie daarop dicht gingen.

Groepsimmuniteit is hier opvallend genoeg helemaal niet zo’n ding geweest. De staatsepidemioloog, Anders Tegnell, noemde het al vrij vroeg ‘interessant als concept, en op lange termijn mogelijk een positief neveneffect’. De prioriteit was dat de zorg niet overbelast zou raken en dat het gevoerde beleid lang vol te houden zou zijn. Wat overigens niet wil zeggen dat er in Zweden geen discussie is. Vooraanstaande academici schreven opiniestukken die de aanpak omschreven als onverantwoordelijk en een gevaarlijk experiment. En momenteel is er flinke kritiek op het gebrek aan beschermingsmiddelen en de uitbraken in verzorgingshuizen.

Ook wij hebben onze twijfels. Aanvankelijk leek de beheerste reactie nog wel passend, zeker gezien het geringe aantal besmettingen. Maar toen namen ic-opnamen en sterfgevallen toe, gingen in de rest van Europa de scholen dicht en nam de kritiek binnen en buiten Zweden toe. En daarmee ons ongemak.

De afgelopen week is de sterfte in Zweden, hoewel hoger dan in de omringende Scandinavische landen, op een lager niveau gestabiliseerd en de nieuwe ic-opnamen zijn al drie weken vrijwel gelijk. Folkhälsomyndigheten, het Zweedse RIVM, is ‘voorzichtig positief’.

Maar pak je uit het bovenstaande alleen het opvallendste (scholen en kroegen open, kritiek van Nobelprijswinnaars) dan krijg je inderdaad een verontrustend beeld. Als antwoord op de vragen van vrienden en familie uit Nederland – of in een column – probeer ik dan een zo feitelijk mogelijk beeld te geven. Maar het voelt al snel alsof ik het Zweedse beleid verdedig. Dat ís misschien ook wel een beetje zo. Doordat we hier wonen hebben we een genuanceerder beeld, maar zijn we ook meer betrokken. In dit open WK-corona, waarin we met z’n allen terecht lijken te zijn gekomen, is Zweden ook een beetje ons team en daarvan hoop je toch dat het het een beetje goed doet.