'Let op de subtiele vermenging van commercie en adviezen in gezondheidsapps'

Gezond zijn, wie wil dat niet? Nu vrijwel iedereen een smartphone bezit, lijkt gezond worden én blijven een stukje makkelijker te worden. Steeds meer mensen gebruiken apps die hen adviseren en motiveren op het gebied van lifestyle en gezondheid. Dat deze mobielegezondheidsrevolutie niet onopgemerkt blijft, blijkt onder meer uit de toenemende aandacht voor dit fenomeen in de media. Afgelopen weekend nog was in de Volkskrant een uitgebreid artikel te lezen over mobile health.

Hoewel er al veel aandacht is voor de effectiviteit van mobiele gezondheidstechnologie en de gevolgen ervan voor de gezondheidszorg, wordt de volgende vraag nog onvoldoende gesteld: waar houdt gezondheidsadvies op en waar begint ongewenste commerciële beïnvloeding?

Van de gezondheidsapplicaties die mensen gebruiken is het overgrote deel door iedere consument te downloaden in de welbekende appstores. Bijna al deze apps zijn commercieel van aard: zij geven gezondheidsadviezen en verdienen daar geld mee middels advertenties.

Geld verdienen aan gezondheid is geen nieuw verschijnsel. Wat wel nieuw is, is de manier waarop deze commerciële motieven samengaan met gezondheidsadvies: namelijk door een subtiele vermenging van beide. Omdat de gebruiker de gezondheidsapps de hele dag in de broekzak draagt, is zij ook de hele dag bereikbaar voor allerhande adviezen in de vorm van e-mails, chatbots en notificaties rechtstreeks op het telefoonscherm.

Braadpannen

Wanneer via die kanalen commerciële content en gezondheidscontent voortdurend worden vermengd, ligt manipulatie en misleiding van gebruikers op de loer. Neem het online gezondheidsplatform van Zilveren Kruis: Actify. ('Vind jij het soms ook lastig om gezonde gewoontes vol te houden? Wij helpen je!') Als gebruiker koppel je de app die bij je wearable hoort aan Actify. Hierdoor kun je als gebruiker meedoen aan, bijvoorbeeld, stappenchallenges. Zulke challenges leveren de gebruiker punten op. Met die punten zijn tegen mooie kortingen spullen te koop in de Actify Shop. Filmvouchers, braadpannen, koptelefoons, rolkoffers en meer 'typische' gezondheidsproducten.

Gezondheidschallenges volbrengen in ruil voor kortingspunten is een redelijk transparente vermenging van gezondheid en commercie. Dit is echter slechts het topje van de ijsberg. Zo wordt Actifygebruikers ook aangeraden de MaaltijdMatch-app te downloaden voor lekkere én gezonde recepten. Deze recepten worden begeleid met tekstjes van diëtisten ('Waarom is dit recept gezond?'). Tegelijk wordt in exact dezelfde opmaak en stijl verwezen naar een website waarmee 'vis eten een feestje wordt', inclusief klikbare link. Pas ná op de link geklikt te hebben blijkt het te gaan om een viswebwinkel.

Een gebruiker wordt dus verteld dat dit recept écht gezond is - want onderschreven door een diëtist - en wordt tegelijk subtiel naar een commerciële partner verwezen. Daarnaast stuurt Actify gebruikers nieuwsbrieven, bijvoorbeeld vlak voor Valentijnsdag. Via de tekst 'Sla de juiste aan de haak!' komt de lezer terecht bij Ruud, die jou kan helpen de juiste vis te kiezen voor jouw gezonde valentijnsdiner. Daarvoor hoeft je alleen maar even door te klikken... naar de website van een visverkoper.

Misleidend

Zulke subtiele vermenging van commercie en gezondheid is in steeds meer gezondheidsapps te vinden. In plaats van lelijke afwijkende banners die overduidelijk reclame zijn, wordt de commerciële content in toenemende mate subtiel door gezondheidsadviezen heen geweven. Dit is een misleidende manier om gebruikers van gezondheidsadvies te voorzien. Gebruikers denken advies te krijgen over iets dat zeer belangrijk voor hen is - hun gezondheid - en zijn daarom minder op hun hoede voor advertenties die vermomd zijn als gezondheidsboodschappen.

Gezondheid fungeert zo als handig middel om reclame te maken die steeds lastiger als zodanig te herkennen is.Het is daarom belangrijk om kritisch te bevragen waar de grens ligt als het gaat om commerciële beïnvloeding van gebruikers van gezondheidsapps. Uiteindelijk is de gezondheidsappgebruiker immers ook gewoon een consument die bescherming verdient tegen manipulatieve en misleidende advertentiepraktijken.

^{Marijn Sax is promovendus bij het Personalised Communication-project (UvA).}