Laten we kiezen voor naïef nineties-optimisme

In de jaren negentig studeerde ik filosofie en ik herinner mij nog hoe we tijdens colleges discussieerden over een politiek 'wij'. Het ideale 'wij' dat politici voor ogen had moeten staan, had een 'wij' moeten zijn dat iedereen, ongeacht religieuze of culturele achtergrond, zou kunnen omsluiten.

Als iemand ons destijds de huidige polarisatie tussen moslims en niet-moslims had voorspeld, hadden we waarschijnlijk hard moeten lachen. Ook de roep om het redden van de nationale identiteit, het bestendigen van canons van Nederlandse helden, hadden we destijds nogal benepen gevonden.

Je zou het vandaag de dag blinde arrogantie kunnen noemen, maar destijds dachten we dat onze westerse waarden zo ruim en open waren dat het ons zou lukken andere culturen erin op te nemen: integratie zou een wisselwerking zijn van beschavingen die elkaar beïnvloedden. Uiteindelijk zouden alle culturen in een vrolijke gekleurde spaghetti met elkaar verweven en verbonden raken.

Angst

Het is gemakkelijk om op die tijd terug te kijken en te zeggen dat we naïef waren, om erop te wijzen dat we 9/11 niet zagen aankomen, dat er werd weggekeken van problemen, die mensen als Pim Fortuyn wél zagen.

Termen als 'tolerantie' en 'solidariteit' worden de afgelopen jaren alleen nog meesmuilend uitgesproken. Het lijkt soms wel alsof men gelooft dat als we eind vorige eeuw minder tolerant waren geweest, de samenleving er vandaag de dag beter uit had gezien.

In de peilingen is de PVV momenteel de grootste partij. Een partij die zich voedt met angst en zich laaft aan polarisatie. Hoe angstiger de bevolking, hoe meer PVV-stemmers.

De Volkskrant van zaterdag 26 maart kopte dat er vroeger meer doden door terrorisme vielen, maar dat de angst tegenwoordig groter is. En toch. Als na 9/11 angst en woede breed gedeeld werden, en de aanslagen in Parijs verdriet en vergeldingsdrang opriepen, merk je dat na de recente aanslagen in Brussel er een zekere verslagenheid gevoeld wordt. Wraak heeft geen zin, wij-zij retoriek al evenmin. Steeds minder mensen willen zich door angst laten gijzelen, ze verzetten zich, ze hebben er genoeg van.

Koppige naïviteit

Amper een dag na de aanslagen riep de Brusselse filosoof Bleri Lleshi op om toch ook de positieve verhalen van Brusselse jongeren te blijven belichten. In een filmpje vraagt hij ons om niet mee te gaan in de stereotypen en vooroordelen die bestaan over jonge immigranten, maar om hen juist de kans te geven te zeggen: 'Kijk, ik kan ook iets positiefs aan deze samenleving bijdragen.' Diezelfde dag las Griet Op de Beeck in DWDD een tekst voor waarin ze aanspoorde open en optimistisch te blijven en te durven het andere te omarmen. Haar tekst ging viraal. Het is een optimisme dat me aan de jaren negentig herinnert.

Optimisme kun je altijd naïef noemen - en vanzelfsprekend moet de AIVD zijn werk blijven doen en extremisme bestreden worden - maar misschien hebben we deze koppige naïviteit ook nodig. Wie naïef is, is open en durft te vertrouwen. Wie naïef is, durft te zeggen: kijk, hoeveel er in onze wereld eigenlijk wél goed gaat.

Er zijn ontelbaar veel immigranten, moslims en niet-moslims, die uitstekend zijn geïntegreerd. Er bestaan naast probleemwijken ook vele geslaagde gemengde buurten - zelf woon ik in zo'n buurt, het hippe Bos en Lommer in Amsterdam - er zijn gemengde huwelijken, vriendschappen en werkrelaties. We leven in een multiculturele samenleving, daar kunnen we niet omheen.

Om in deze veelkleurige werkelijkheid zo goed en zo vredig mogelijk samen te leven, moeten we er met z'n allen weer in gaan geloven. Laten we het nineties-optimisme nieuw leven inblazen.

_{Jannah Loontjens is schrijfster en filosofe.}