Langzaam drong tot me door dat ik het patriarchale systeem niet kon vinden om de simpele reden dat het niet bestond

Er kan geen documentaire van Sunny Bergman uitkomen of de grote kranten en bladen staan eerbiedig in de rij. Vakgenoten kunnen er alleen maar van dromen, haar gebeurt het keer op keer.

Het is haar van harte gegund, dat spreekt. Alleen behelzen die films doorgaans weinig meer dan de bevestiging van een vooraf ingenomen standpunt. Dat gaat ongeveer zo. Je bent van mening, ik zeg maar wat, dat vrouwen vreselijk lijden onder de schoonheidsindustrie. Of dat ze in Oeganda véél beter omgaan met seks. Of dat racisme diep verankerd zit in onze samenleving. Je gaat op pad, en warempel. Vrouwen lijden vreselijk onder de schoonheidsin-dustrie. In Oeganda gaan ze véél beter om met seks. En racisme zit diep verankerd in onze samenleving.

Zelf word ik altijd een beetje ­lacherig van het genre, maar daarin sta ik geloof ik moederziel alleen.

Ook voor haar maandag uitgezonden film Man Made was de media­belangstelling weer overweldigend. Interview na interview zag ik in de dagen voorafgaand langskomen. Het standpunt dat ze nu innam, las ik, luidde dat mannen hoognodig moeten emanciperen. Daarbij deed ze uitspraken als: ‘Dat mannen zich anders gedragen dan vrouwen, komt door maatschappelijke structuren.’ (de Volkskrant). ‘Ik zeg dat er structuren zijn die, voor vrouwen, onderdrukkend werken.’ (idem) ‘Ik denk dat het sowieso al goed is om na te denken over die structuren.’ (VPRO Gids) ‘Dat mannen zelf ook ­onder de patriarchale structuren lijden, was wel een eyeopener voor mij.’ (NRC Handelsblad)

Een klein déjà vu drong zich op.

In de nadagen van de Tweede ­Feministische Golf wezen sommige mijner zusters al onafgebroken naar ‘het patriarchaat’. Hogere machten, moest ik begrijpen, trachtten vrouwen op sluwe wijze eronder te houden. Dus diende de strijd gericht te zijn op omverwerping van dit ‘patriarchale systeem’.

Maar hoe ik ook zocht, ik kon dat vermaledijde systeem nergens vinden. Wel zag ik wet- en regelgeving die de economische afhankelijkheid van vrouwen eerder stimuleerde dan wegnam. Ik zag taaie opvattingen over het vrouwelijk wezen, waardoor vrouwen nog steeds dachten dat hun bestemming in kind en keuken lag. En ik zag taaie opvattingen over het mannelijk wezen, waardoor mannen nog steeds dachten dat zij tot de superieure mensensoort behoorden.

Langzaam drong tot me door dat ik het patriarchale systeem niet kon vinden om de simpele reden dat het hoegenaamd niet bestond. Genoemde verschijnselen waren reëel, maar die bleken allerminst in beton gegoten. Wetten kun je veranderen, gedrag en denkbeelden kun je beïnvloeden. Dat gebeurde, stapje voor stapje.

Dit betekent uiteraard niet dat we heden ten dage leven in een even­redig walhalla. Seksueel geweld is bij lange na niet verdwenen. En sneue seksisten kom je tegen van hoog tot laag.

Toch, een helleoord voor vrouwen kun je Nederland onmogelijk noemen – zeker niet als je het vergelijkt met de overgrote rest van de wereld. En voor wie te maken krijgt met van die sneue seksisten zijn er de fiere woorden van de Amerikaanse presidentsvrouw en activiste Eleanor Roosevelt, ik heb ze hier eerder aangehaald: ‘No one can make you feel ­inferior without your consent.’ Vrij vertaald: je bént niet minderwaardig. Ga er dus niet in mee. Blijf er niet in hangen. En mep terug zodra iemand je behandelt alsof je dat wel bent.

Maar vooruit, zei ik maandagavond tegen mezelf. Kijk nou gewoon. Misschien zou de film me ­weten te bekeren. Me eindelijk overtuigen van het bestaan van patriarchale structuren die ons allen lelijk in de greep houden. Dus klapte ik mijn laptop welgemoed open.

Man Made bleek gemaakt volgens het vertrouwde recept. Wederom putte Sunny Bergman uit wetenschappelijk onderzoekje hier, geinig experimentje daar. Wederom sprak ze met lieden die precies zeiden wat ze wilde horen. Wederom deed ze geen enkele poging om op zoek te gaan naar de zwarte zwaan. En ­wederom draaide het bovenal om haar particuliere ervaringen die ze op dekselse wijze extrapoleerde tot Structureel Verschijnsel.

Mijn zegen heeft ze, hoor. Maar dat ik nu op de barricaden spring? Ik kan het niet beloven.

_{Elma Drayer is ­journalist en neerlandicus}