Laat emotie toe in debat over Fort Europa

Van rampen bestaan er grofweg twee soorten. De eerste zijn de iconische rampen: vliegtuigen die zich in een gebouw boren, aanslagen in het openbaar vervoer of een bloedbad op een redactie. Aan de andere kant heb je de sluimerende rampen. Deze bestaan niet uit één dramatische gebeurtenis, maar eerder uit een aaneenschakeling van kleinere feiten.

Na een terreurdaad wordt de maatschappij steevast uitgenodigd om, het liefst op emotionele wijze, stelling te nemen. Het leidt altijd tot een intense opleving van het publieke debat. Sluimerende rampen hebben een andere uitwerking op ons. Hoewel de omvang vele malen groter kan zijn, is het debat juist onderworpen aan een strenge discipline. Wie zich schuldig maakt aan emotionele uitingen, diskwalificeert zichzelf. Wat overblijft is de steriele, rationele benadering.

Cijfermatige benadering

Het ontzag voor de cijfermatige benadering domineert nu het debat over 'fort Europa'. The Economist heeft onlangs berekend dat we de bootvluchtelingen juist moeten verwelkomen. Met de toenemende vergrijzing zit Europa namelijk te wachten op de instroom van jonge, ondernemende mensen. Door deze migranten toe te laten, bewijzen we onszelf dus een dienst.

Grote delen van de samenleving lijken daar niet van overtuigd te zijn. Kennelijk spelen naast economisch gewin ook immateriële overwegingen een rol - zeker wanneer de beloofde welvaart maar een deel van bevolking bereikt.

En minstens zo belangrijk is de vraag of deze economische argumenten eigenlijk wel betrouwbaar zijn. Is het echt zo dat Europa de komende decennia grote aantallen extra arbeidskrachten nodig heeft?

Vorig jaar waarschuwde minister Asscher nog dat er voor veel mensen in de toekomst geen betaald werk meer zal zijn, vanwege de snel toenemende 'robotisering'. Wetenschappers aan de Universiteit van Oxford voorspellen zelfs dat dit proces de helft van alle huidige beroepsgroepen kan gaan treffen, en niet alleen de lagergeschoolde.

Ruimte voor emotie

Ook een deel van de accountants, juristen en andere dienstverleners zouden de komende decennia moeten gaan vrezen voor hun baan. Niet de vergrijzing is dan de grootste uitdaging, maar de vraag hoe we omgaan met de onrustige lagere en middenklasse waarvoor onvoldoende werk is. De stelling dat we een dringende behoefte hebben aan arbeidsmigranten is daarmee veel speculatiever dan die misschien lijkt.

Kortom, soms zijn zulke processen te complex om zich te laten vangen in een rationele analyse met een rationele oplossing. De ruimte voor emotie en intuïtie die we de burger gunnen (of zelfs opdringen) bij onverwachte, iconische rampen, zouden we hem dus ook moeten geven tijdens crises die zich in slow motion voltrekken.

Als daarvan het gevolg is dat de Europeanen, gedreven door angst, hun fort gesloten houden, dan zij dat zo. Geen econoom of beleidsmaker kan op dit moment becijferen dat die vrees onterecht zal blijken.