Kunnen de media vijf vrouwelijke lijsttrekkers wel bijbenen?

Sommige duiders staan in contact met het hogere. Zij weten precies wat zich in de hoofden van de mensen afspeelt. Niet in hun eigen hoofd – nee, nee, nee, zíj denken niet zo primair. Het zijn de ménsen. De mensen op de markten en de pleinen, de mensen onder en boven de rivieren, de mensen in het stemhokje. Die ergeren zich aan een stem of een dialect, vinden dat iemand te afstandelijk overkomt of juist te gemoedelijk. Het zijn de mensen die zich stilletjes afvragen of een vrouw wel lijsttrekker moet zijn, niet de verlichte geest van de duider zelf natuurlijk.

Vorige week ging het op deze plek al over de vermeende onbekendheid van Lilianne Ploumen, een enorm probleem als we sommigen moesten geloven. Maandag werd ze benoemd tot lijsttrekker van de PvdA, waarop fase 2 van de duiding inging, die van de uitstraling. Columnist Max Pam gaf er een masterclass over, deze week in de Volkskrant. Ploumen is ‘een aardig mens’ en lijkt zelfs erg op zijn oudere zus, maar als lijsttrekker zou ze ongeschikt zijn. Ze spreekt namelijk ‘erg Limburgs en dat is boven de Moerdijk een probleem’. Ook SP-leider Lilian Marijnissen is volgens Pam door haar Ossische tongval onaantrekkelijk voor kiezers.

Als een man over zijn moeder/dochter/zus begint dan moet je sowieso goed opletten, want vaak dient diegene als laissez-passer voor seksistisch geleuter. Zo ook hier. Want Pam legt niet uit waarom het Limburgs voor Ploumen wel een probleem zou zijn, maar voor Geert Wilders niet. Of waarom het Ossisch van Marijnissen onaantrekkelijk is voor kiezers, maar dat van vader Jan destijds niet. Nogmaals, dit vindt Pam natuurlijk zelf allemaal niet. Het gaat om de mensen ‘in de Friese en Groningse stemhokjes’, als een soort electorale nobele wilden.

Ik kom er zo uitgebreid op terug, omdat we voor historische Tweede Kamerverkiezingen staan. Van de gevestigde partijen worden er inmiddels vijf geleid door een vrouw. Vier jaar geleden was Marianne Thieme nog de enige. En dus zijn deze verkiezingen ook een vuurdoop voor de media: kunnen ze de emancipatie bijbenen, lukt het om de vrouwelijke lijsttrekkers net zo te behandelen als de mannelijke, weg te blijven van stereotypen en (onbewust) seksisme?

‘Politiek verwordt steeds meer tot een spektakel, met politici als acteurs en de journalist als recensent’, schrijft Julia Wouters, oud-adviseur van Lodewijk Asscher, in haar boek De zijkant van de macht (ondertitel: Waarom politiek te belangrijk is om aan mannen over te laten). Dit boek uit 2018 was altijd al aanbevelenswaardig, maar leest nu als een stoomcursus voor dit moment.

In die politieke recensies is er namelijk veel aandacht voor hóé politici iets doen, in plaats van voor wát zij doen. Aangezien we leiderschap nog altijd associëren met mannelijke eigenschappen, zijn vrouwelijke politici daarbij in het nadeel. Zijn ze aardig en benaderbaar, eigenschappen die voor vrouwelijk doorgaan, dan worden ze als niet-competent gezien – zie Pam over Ploumen. Zijn ze ambitieus, dan leidt dat tot wantrouwen. Snapt Sigrid Kaag de noden van de gewone mensen wel, klinkt het dan, is ze niet te afstandelijk?

Geestig dat die vraag bij CDA-leider Wopke Hoekstra – oud-voorzitter van het Leidse corps, INSEAD-alumnus en voormalig partner bij McKinsey – nooit opkomt. Sterker nog, er is alle ruimte voor De Totale Wopke. In de hagiografieën die de afgelopen tijd over hem verschenen, domineert de term ‘family man’. ‘Als Wopke Hoekstra een belangrijke beslissing over zijn werk moet nemen, gaat hij eerst met zijn partner in conclaaf’, likkebaarde de NOS over een toch vrij normale, menselijke reflex.

Zo heeft Hoekstra niet alleen een natuurlijk leiderschapsmandaat, maar krijgt hij ook nog bonuspunten voor zijn huiselijkheid. Dubbel applaus! Van de mensen dan hè, niet van de duiders.