Joost Zwagerman, Oranjes wederopstanding en de fotokalender van de Volkskrant–fotograaf

Schama en Jorritsma

Zondagavond was ik in Alkmaar bij de eerste Joost Zwagerman-lezing. Ze hadden geen betere spreker kunnen uitnodigen dan Simon Schama, de bevlogen Britse kunsthistoricus die kunst uitlegt voor een groot tv-publiek. Joost Zwagerman kon dat ook, in de Volkskrant en bij DWDD. Van tevoren hadden wij gepoogd Schama’s lezing in handen te krijgen. Op het podium werd duidelijk waarom dat niet lukte: de man doet zoiets gewoon uit het hoofd. Daar liep hij, het witte microfoonsnoertje van zijn microfoontje vanachter uit zijn jasje hangend, en nam ons mee van Ai Wei Wei naar Géricaults Het vlot van de Médusa en van de Guernica naar Goya’s Verschrikkingen van de oorlog, met als leidende vraag: hoe kan de kunstenaar zich verhouden tot gruwelen in de werkelijkheid?

Ik was onder de indruk van zijn analyse en enthousiasme, ook de twee pijlers van Zwagermans kunstbeschouwing. Maar onze kunsthistoricus Wieteke van Zeil, die in het bestuur van de lezing zit, bleek beter te hebben geluisterd. Volgens Wieteke riep Schama met die werken de vraag op hoe wijzelf ons staande kunnen houden te midden van lijden. Ook Zwagerman zag in kunst vaak een antwoord op een worsteling, zei Wieteke. Zoals in zijn laatste bundel: ‘Men maakt iets uit protest tegen het feit dat men er is. Zo bezien is alle kunst in essentie protestkunst.’ Bemoedigend was ook de nieuwe generatie schrijvers op het podium. Een lange, interessante jongeman kreeg de eerste Joost Zwagerman-essayprijs uit handen van initiatiefnemer Aleid Truijens. Thuisgekomen las ik zijn stuk over 9/11, Auguste Rodin, Johannes de Doper en de kwantummechanica. En hij is nog maar 27, die Jilt Jorritsma. De volgende dag stelde hij in de krant dat ‘een goed essay dingen naast elkaar zet die eigenlijk niet met elkaar in verband te brengen zijn’. Ook dat lijkt mij geheel in de geest van Zwagerman. U kunt zijn essay en dat van vijf genomineerden als e-book lezen via volkskrant.nl.

Himmelhoch jauchzend

Maandag maakte het herboren Oranje op de valreep gelijk tegen Duitsland. Voetbalverslaggever Willem Vissers schreef een mooi stuk over het ontroerende briefje waarmee de coaches aanvoerder Virgil van Dijk in de laatste minuten naar voren dirigeerden. Willem was als romanticus bis zum Tode betrübt over de armzalige staat van het Nederlandse voetbal, maar is bij de huidige renaissance ook himmelhoch jauchzend. Niemand die mooiere woorden vindt voor de successen van Ajax en Oranje. Ik vroeg Willem: waren we te somber met onze eerdere reeks ‘Uit de misère’ over de crisis in het Nederlandse voetbal? We hadden reden somber te zijn, zei hij. Twee toernooien op rij missen, je niet kwalificeren als 24 landen meedoen, we waren ‘door een ondergrens gezakt’. Maar er is in Nederland altijd weer nieuw talent. Te laat voor een vloeiende overgang, toch nog onverwacht snel. Zelfs Koeman was verrast, zegt Willem. Hij heeft er plezier in. ‘Ik ben meer een man van de opkomst dan van de neergang’.

Heerlijk bladeren

Voor het tiende jaar stelt fotoredacteur Henk Brandsma een kalender samen met foto’s van Marcel van den Bergh. U kent ze uit de krant, Marcel reist er onvermoeibaar voor door Nederland: verrassend en dynamisch, er gebeurt iets met de mensen in beeld. Henk: ‘Marcel weet van het alledaagse altijd iets bijzonders te maken.’ Het is heerlijk bladeren door die kalender. Henk zorgt dat de beelden passen bij de week waar ze staan. Omdat de kalender in de nacht op donderdag werd meegedrukt, stond hij die dag per ongeluk als krantenkatern bij de digitale krant (en ook in Blendle). Prompt kregen wij een stuk of vijftig telefoontjes van lezers die wilden weten waar je de kalender kunt bestellen. Welnu, dat kan op volkskrant.nl/fotokalender.