‘Je kunt als individu wel degelijk iets uitrichten tegen klimaatverandering’

Mark van Baal (51), oprichter van de ngo Follow This, veranderde van mening over de invloed van individuen op oliemaatschappijen.

Oude standpunt

‘Als individu sta je machteloos tegenover oliemaatschappijen en als gevolg daarvan sta je machteloos tegenover klimaatverandering. Na mijn studie werktuigbouwkunde ging ik aan het werk in sales, maar na een paar jaar heb ik de overstap gemaakt naar de journalistiek. Ik wilde iets zinvols doen. De focus van mijn artikelen lag op energie, klimaat en de olie-industrie. Het is duidelijk dat daar iets moet gebeuren. Fossiele brandstoffen vernietigen onze leefwereld en het roer moet om in de olie-industrie om de doelen van het klimaatakkoord van Parijs te halen.

‘Vooral de weigering om verantwoordelijkheid te nemen voor zogeheten scope-3-emissies was frustrerend. Dit is de indirecte CO₂-uitstoot van een bedrijf als Shell – dus de uitstoot van olie- en gasproducten, bijvoorbeeld uitlaatgassen bij het autorijden. Deze uitstoot, die deels wordt veroorzaakt door consumenten, is de olifant in de kamer. Bij Shell vormt die meer dan 90 procent van de emissies. Wanneer ze zeggen te verduurzamen zonder dat in acht te nemen, is het net alsof een tabaksfabrikant zegt: onze werknemers stoppen met roken, maar we blijven wel sigaretten produceren en verkopen.’

Het kantelpunt

‘In 2014 las ik het boek De prooi van Jeroen Smit. Hij beschrijft hoe de Britse investeerder TCI met slechts 1 procent van de aandelen erin slaagt ABN Amro in stukken te scheuren. Een bank of bedrijf vindt het heel belangrijk om door alle aandeelhouders te worden gesteund. Ik had nooit bedacht dat je als kleine aandeelhouder zoveel invloed kunt uitoefenen.

‘Toen kreeg ik een idee: wat als je aandelen koopt in een oliemaatschappij, zoals Shell, en op de aandeelhoudersvergadering met een resolutie het bedrijf oproept te verduurzamen? Ik richtte de ngo Follow This op en ben op zoek gegaan naar mensen die een aandeel in Shell wilden kopen. In een paar jaar tijd zijn dat er 5.300 geworden, van wie de meesten één symbolisch aandeel hebben.

‘Daarnaast heb ik tien ondernemers bereid gevonden een half miljoen euro te investeren; met een portefeuille van vijf miljoen kun je iets op de agenda van de aandeelhoudersvergadering zetten. Dat was het Trojaanse paard waarmee we het bedrijf zijn binnengekomen.’

Nieuwe standpunt

‘Je kunt als individu wel degelijk een verschil maken en invloed uitoefenen op de koers van oliebedrijven. Naast de individuele aandeelhouders hebben we ook grote beleggers op de vergadering zover gekregen om vóór onze resolutie te stemmen. Hierdoor werd de resolutie gesteund door 6 procent van de aandeelhouders. Daar konden ze niet omheen: je moet je voorstellen dat normaal gesproken vrijwel iedereen met het bestuur meestemt. Een stem voor de resolutie is ook slechts één persoon die namens een bedrijf die keuze maakt. Daar heb je lef voor nodig, want je weet dat Shell daarna je baas opbelt.

‘De mensen die op een aandeelhoudersvergadering namens een grote investeerder voor een groene resolutie stemmen, zijn zowel idealisten – ze willen een betere wereld achterlaten en zijn nu in de positie om daar iets voor te doen – als realisten. Want het argument van Shell luidt: verduurzamen kost zo veel geld, dat brengt de waarde van alle aandelen in gevaar. Hun tegenargument is: klimaatverandering is zo urgent en ingrijpend dat onze gehele portefeuille als beleggers gevaar loopt – door extreem weer, overstromingen, vluchtelingenstromen, mislukte oogsten…

‘Zulke individuen maken een enorm en broodnodig verschil. Ik heb inmiddels elke hoop laten varen dat de bedrijfsleiding van Shell zelf tot dit inzicht komt. Ze zijn te lang succesvol geweest in gas en olie om het roer om te gooien.

‘Groene energie werkt marktverstorend en daarom is de gevestigde orde huiverig. Ik geef altijd het voorbeeld van Kodak. Het bedrijf heeft digitale fotografie uitgevonden maar niet zelf op de markt gebracht, uit angst de inkomsten uit fotorolletjes te verliezen. Uiteindelijk heeft iemand anders het gedaan, ging Kodak failliet en kregen we later beschikking over digitale fotografie. Zoiets is jammer. Maar bij olie kunnen we niet wachten totdat Shell failliet gaat. Dat duurt nog tientallen jaren, waarin ze de wereld de afgrond in trekken.

‘Uiteindelijk heb je bedrijven als Shell ook nodig. Ze zijn soms machtiger dan overheden. Zij hebben de kennis, het materiaal, de miljarden en de politieke invloed tot hun beschikking om de overstap te maken naar duurzame energie. Ze zeggen altijd: wij kunnen hierin geen leidende rol nemen. Maar ze hebben vanaf de jaren vijftig in de vorige eeuw in tien jaar tijd heel Nederland aan het aardgas geholpen. Je moet ze meetrekken in de transitie. Want één ding is zeker: ze gaan het zelf nooit doen.’

Het effect

‘Mensen zeiden in het begin tegen me: ‘Wat een sympathiek initiatief.’ Daar werd ik weleens boos om, want ze bedoelden daarmee ‘kansloos’. Maar sinds 2015 staan we vrijwel ieder jaar op de aandeelhoudersvergadering. We hebben naast Shell ook BP en Equinor uit Noorwegen zover gekregen om deze groep aandeelhouders serieus te nemen. Met BP schrijven we nu zelfs een klimaatresolutie.

‘In mei 2017 zei de ceo van Shell nog: we kunnen geen verantwoordelijkheid nemen voor scope-3-emissies. In november dat jaar kwamen ze hierop terug; 6 procent van de aandeelhouders bleek genoeg om Shell te laten draaien. Later hoorde ik van werknemers dat in de meer dan honderd jaar dat Shell bestaat, een groep buitenstaanders nog nooit substantiële invloed heeft gehad op de strategie. En dit jaar staan we er weer, want Shell doet lang niet genoeg.’