'Italiaanse toestanden in Duitsland'

Commentaar Frankfurter Allgemeine Zeitung:

'Met 21,6 procent van de stemmen kun je nu dus al regeringschef in Duitsland worden', zegt FAZ in een commentaar. 'De roodgroene coalitie waarop SPD-voorman Michael Müller in Berlijn nu zal aansturen, is daarmee voorlopig een reddingsanker voor de SPD - ook als de verhoudingen op federaal niveau hele andere kunnen zijn dan in Berlijn. Als 67 procent van de ondervraagden in Berlijn zegt dat de CDU geen aandacht meer heeft voor de zorgen van de kleine luiden, is dat een catastrofe voor de volkspartij. De uitslag in Berlijn is voor de CDU de vierde klap in korte tijd, na de verkiezingsnederlagen in Baden-Württemberg, Rheinland-Pfalz en Mecklenburg-Vorpommern. De Berlijnse nederlaag is wellicht nog het meest op de plaatselijke omstandigheden terug te voeren, maar helemaal los van de stemming in het land staat ze ook niet.'

'Bij de landelijke verkiezingen zal er komend jaar waarschijnlijk, net als in Berlijn, een hogere opkomst zijn. De tactiek die de CDU bij eerdere verkiezingen volgde - erop mikken dat zo weinig mogelijk mensen naar de stembus komen - zal zich tegen de partij keren, als ze er aan vasthoudt. De Berlijnse verkiezingen tonen dat de 'afgehaakten' zich niet laten kalmeren - en dat Duitsland net zo gespleten is als zijn hoofdstad. Dat is een slecht teken voor de toekomst, maar een goed teken voor de Duitse democratie, want die werkt dus.'

'Dat moet zelfs het linkse establishment toegeven - wellicht de enige concessie aan de AfD die ze daar knarsetandend over de lippen krijgen. Want de AfD lukt wat de 'sociale bewegingen' uit de jaren zeventig en tachtig ook lukte: ze mobiliseert een deel van het electoraat, dat zich er niet bij neer wil leggen dat ze wordt vergeten of verdrongen. Het verschil: destijds wilden ze iets nieuws aan de macht, vandaag is het een reactie daarop. Wat ook het doel was van deze bewegingen: ze hebben Duitsland nu al bonter gemaakt dan ze wellicht beoogden.'
Jasper von Altenbockum

Commentaar Berliner Zeitung:

'De peilingen hadden de spanning er al een beetje uitgehaald, maar toch is na deze verkiezingsuitslag niets meer zoals het was', aldus het commentaar van Berliner Zeitung. De SPD met net meer dan 20 procent van de stemmen, de CDU, die Linke en de Groenen met net minder dan 20 procent. In Berlijn heersen Italiaanse verhoudingen. Dat kan, zoals bij onze zuiderburen, uitmonden in een grote puinhoop waarin weliswaar wel geregeerd wordt maar niet besloten. Maar daar staat Duitsland niet om bekend. Er is dus ook een kans dat uit deze gelijkheid van partijen iets nieuws groeit. Een nieuwe stijl van politiek. Een nieuwe gezamenlijkheid. Dat zou het juiste antwoord zijn van de politiek op het engagement van de burgers, op de hogere opkomst.'

'Berlijn, daar is waarschijnlijk bijna iedereen het over eens, verstikt in zijn groei. De enorme ontwikkeling heeft het bestuur overweldigd. De problemen zijn bekend. Maar de kansen liggen ook op straat. De economische omstandigheden zijn beter dan ooit, Berlijn is niet arm meer en kan dus ook de moed opbrengen om niet alleen meer sexy te willen zijn. De komende vijf jaar kunnen laten zien of Berlijn werkelijk een woekerende moloch wordt of een afgewerkte metropool. Wij kunnen een voorbeeld zijn voor hoe verschillende culturen goed samenleven, hoe vluchtelingen geholpen en geïntegreerd kunnen worden. Berlijn kan een stad zijn waarin men veilig en tolerant leven kan.'

'En de AfD? Men zal ook in Berlijn met deze partij moeten leren omgaan. De AfD heeft onder het electoraat iets aan de oppervlakte gebracht dat alleen met een geloofwaardig, succesvol beleid op de lange termijn valt in te dammen. Daarom is het zo belangrijk dat de partijen, of ze nu in de deelstaatregering komen of niet, na deze uitslag goede politiek voor iedereen gaan maken.'
Brigitte Fehlre

Commentaar Die Welt:

'Ook 27 jaar na de Val van de Muur blijft Berlijn een gedeelde stad, al heeft de bevolking zich merendeels gemengd', schrijft Die Welt in een commentaar. 'In het oosten van Berlijn zijn velen nog niet in het ontspannen, pragmatische midden beland, maar sympathiseren ze met partijen die linksom of rechtsom op nogal makkelijke wijze vraagtekens plaatsen bij het systeem. De ene op een volkse manier, de andere socialistisch.'

'Alles is uitgekomen als verwacht, zij het iets minder dramatisch: de SPD werd vernederd, maar niet zozeer dat ze uit schaamte ineenzijgt, de AfD werd sterk maar niet zo verpletterend dat het Spook van Weimar lastig gevallen hoeft te worden. De FDP doet weer mee, maar niet zo glorieus als de start-ups en de opnieuw op de liberalen verliefde bourgeois zich hadden gedroomd.'

'Veel wijst in de richting van een rood-rood-groene coalitie - het allerlaatste wat deze economisch desastreus geleide stad nodig heeft. De economische bloei en het nieuwe werk heb je in Berlijn ondanks, niet dankzij, de politiek. De oncharismatische SPD-leider Michael Müller kan verder: het resultaat is slecht, maar niet slecht genoeg voor een opstand. De CDU kan het best de hele lokale top vervangen. Want ook al wilde die Angela Merkel alle schuld in de schoenen schuiven, deze CDU-nederlaag hebben ze aan zichzelf te wijten.'
Ulf Poschardt