Is Zweden in 2025 een rookvrije natie?

‘Onze Zweedse gasten zijn goed op de hoogte dat het verbod eraan zat te komen. Maar vooral voor toeristen is het verwarrend. Het is midden in de zomer. De ene dag mochten ze nog wel op het terras in Zweden roken en nu niet meer.’ Annelie Telford, de directeur van poppodium Debaser in Stockholm, doet maandag haar beklag in de studio van Morgonstudion, het nieuwsprogramma in de ochtend van de Zweedse televisiezender SVT, over het nu ruim een week oude, aangescherpte rookverbod in haar land.

Er geldt sinds 2005 een rookverbod binnen in openbare gebouwen in het Scandinavische land. Vanaf 1 juli is het ook niet meer toegestaan om buiten op allerlei openbare plekken nog langer te roken, zoals op perrons, in speeltuinen, bij taxistandplaatsen, bushaltes of op de terrassen. Dat de Zweedse overheid bij roken de teugels verder aantrekt, leidt in de Zweedse media tot debat.

Zweden staat in het buitenland al niet echt bekend als het land met het meest uitnodigende horecabeleid, denk bijvoorbeeld aan de afschrikwekkend hoge drankenprijzen. Nu jaagt Zweden de internationale klandizie mogelijk nog meer weg door rokers van de terrassen te weren. Telford moet de rokende gasten van het terras sturen. Als ze dat niet doet, riskeert ze een boete.

Tegelijkertijd is de nieuwe tabakswet onduidelijk over hoeveel meter verderop op de straat die rokers dan moeten gaan staan. Elke gemeente lijkt dat weer anders te interpreteren. Bovendien wordt voor de ene kroeg wel een uitzondering gemaakt om een rookruimte te mogen bouwen op het terras, maar voor de andere weer niet. Telford: ‘We willen exact weten wat er nu van ons wordt verwacht.’

‘Onwerkbare wet’

‘Ik ben zelf opgegroeid met astma en heb nooit een sigaret gerookt. Maar ik vind dat mensen zelf mogen bepalen wat ze in hun lichaam stoppen’, zegt Joar Forssell, lid van de Zweedse Rijksdag namens de oppositiepartij de Liberalen, in de linkse krant Aftonbladet. De Liberalen vinden dat kroegen zelf zouden mogen uitmaken of er gerookt mag worden op het terras of niet. Als rokers het niet fijn vinden dat er in de ene kroeg veel gerookt wordt, dan gaan ze vanzelf naar een andere bar, waar de niet-roker overheerst. Forsell: ‘Dit is weer typisch zo’n onwerkbare wet van de Sociaaldemocraten.’

De linkse, populistische columnist Malcom Kyeyune ziet in de tabakswet eveneens een bewijs dat de Zweedse staat de prioriteiten helemaal uit het oog verliest. De overheid zou juist meer moeten optreden tegen de burgers die echt problemen veroorzaken in de samenleving in plaats van het verder ‘betuttelen’ van de gehoorzame burger, betoogt hij in de Göteborgs-Posten. ‘Wanneer criminele benden bijvoorbeeld gebruikmaken van jongeren om misdaden te begaan, dan weet het Zweedse systeem opeens niet wat er moet worden gedaan.’

‘Er is ontzettend veel steun onder de bevolking om de volgende stap te zetten in het verbieden van roken, niet in de laatste plaats om zo onze kinderen te beschermen’, zei minister Annika Strandhäll eerder ter verdediging van ‘haar’ wet tegen de krant Aftonbladet. De Zweedse regering wil van Zweden een rookvrije natie maken tegen 2025.

Veel Zweden vinden dat waarschijnlijk wel best. Want Zweden geldt als een land waar in vergelijking met andere landen al relatief weinig werd gerookt. Veel Zweedse tabaksgebruikers geven namelijk de voorkeur aan snus, een soort pruimtabak dat je los of in een zakje onder de lip stopt. In de rest van de Europese Unie is deze ongezonde gewoonte al lang verboden, maar in Zweden geldt snus haast als cultureel erfgoed. Daaraan durft niemand voorlopig te tornen.

_{Eric van den Outenaar is correspondent in Stockholm.}