In de hiërarchie van ernstige aandoeningen staat verslaving onderaan

Ze is nieuw in de praktijk. Ik vraag naar haar leven en thuissituatie. Ze is docent op een middelbare school. Zij en haar man hebben geen kinderen: al vrij snel na hun huwelijk kreeg hij een ernstige depressie en hij is eigenlijk nooit lang genoeg stabiel geweest voor hen om kinderen te overwegen.

Hij heeft een bipolaire stoornis en drinkt, vertelt ze. Ze vertelt hoe hij worstelt. Dat zijn vader vaak psychoses had en hij daardoor een zware jeugd had. Hoe hij desondanks studeerde en hoe knap, stoer en tegelijk sensitief ze hem vond.

Het ging een aantal jaren heel goed, ze trouwden, maar een jaar later werd hij depressief. Hij had nachtmerries en ging drinken om te kunnen slapen. Hij kreeg problemen op zijn werk. Zijn leven denderde in een vrije val van een zwarte ijzige piste naar beneden.

Hij verloor niet alleen zijn baan en daarmee zijn inkomen, ook vriendschappen verwaterden en een paar jaar en een aantal terugvallen verder merken ze hoe ook familie hem, en daarmee ook haar, stilletjes opgeeft. Hun kringetje is klein geworden.

Het valt haar zwaar. Niet alleen om hem zo ontredderd en depressief te zien. In periodes is hij ook heel moeilijk. Want hij deelt niet alleen zijn verdriet en angst met haar, maar ook zijn frustratie en woede vallen haar soms ten deel. Het maakt haar eenzaam. Ze is regelmatig verdrietig, voor hem, maar ook voor zichzelf. Ze heeft geleerd haar verdriet voor zich te houden en deelt het zelden met collega’s of andere mensen. Op veel begrip hoeft ze meestal niet te rekenen.

Ze krijgt vaak reacties als: je bent veel te goed voor hem, hij verdient niet zo’n partner als jij. Of: als hij mijn man was, was ik allang vertrokken. Alsof het leven met hem niet de moeite waard is. Alsof híj niet de moeite waard is, omdat het met zijn ziekte en verslaving niet altijd makkelijk is.

Psychiatrische ziekten hebben nou eenmaal een lage status. En in de hiërarchie van respectabele ernstige aandoeningen staat verslaving helemaal onderaan.

Hoe anders het is wanneer je partner kanker heeft, ziet ze bij een vriendin van haar.

Die woont een paar straten verderop. Ze heeft ook een ernstig zieke man – alleen háár man heeft uitgezaaide kanker. Zij krijgt geen enkele kritiek, juist enorm veel steun. Vanaf het moment dat ze het slechte nieuws vertelden stromen de lieve bemoedigende kaartjes binnen. Er staan altijd bloemen in huis. De buurt is hartverwarmend: mensen brengen bakjes eten, de kinderen zijn altijd overal welkom om te spelen of mee te eten.

Mensen vragen voortdurend hoe het gaat, met haar man, en ook met haar en de kinderen. Niemand zegt: waarom ga je niet bij hem weg? Of: dapper hoor, dat je nog blijft – ik was allang vertrokken.

Terwijl ze allebei partner zijn van iemand die heel ziek is. En veel dingen hetzelfde zijn. Of het nou om een lichamelijke of psychische aandoening gaat, partners van ernstig zieke mensen hopen allemaal dat behandelingen of opnames verbetering geven. Ze zijn bang hun partner te zien aftakelen en hun partner te verliezen. Beiden zijn soms meer mantelzorger dan partner.

Natuurlijk, een psychiatrisch zieke partner is anders. Een verslaafde partner helemaal. De relatie is ingewikkelder, want de ziekte heeft direct invloed op de relatie. Heldere grenzen trekken is vaak belangrijk en verslavingsgedrag moet niet worden beloond.

Een psychiatrisch zieke partner maakt bijna alles complexer. Er zijn vaak zorgen over werk, geld en het effect op eventuele kinderen. Sommige ernstig psychiatrisch zieken kunnen ontkennend, onvoorspelbaar of agressief gedrag vertonen, ook naar hun partner. Partners van psychiatrisch zieken hebben regelmatig gevoelens van falen of tekortschieten. Had nog meer liefde en nog meer zorg de ander wellicht kunnen beschermen tegen de depressie, of de verslaving? Is het jouw schuld als de ander depressief is? Maak je de ander niet gelukkig?

Gelukkig is er binnen de psychiatrie steeds meer oog voor de partners van de patiënten. En voor eventuele kinderen. Nu nog in de maatschappij. Wie weet krijgen mijn nieuwe patiënte en haar man dan ook eens bloemen. Of een kaartje, met daarop: ‘Veel sterkte, houd moed, alle liefs.’