‘Huis van Etty Hillesum is cultureel erfgoed’

Brief van de dag

De sloop van het huis waar Etty Hillesum, voordat zij naar Auschwitz werd gedeporteerd, Het verstoorde leven schreef, zal blijk geven van een schokkende veronachtzaming van cultureel erfgoed. Het zal een belediging zijn voor het levend houden van sterke, zeldzame vrouwelijke stemmen uit de tijd waarin Hillesum leefde. Als men dit laat gebeuren, zou dat voor de cultuur van Nederland en de rest van de wereld, net zoiets zijn als het verwoesten van een huis van Vincent van Gogh of Jeroen Bosch.

In de jaren negentig nam ik haar boek An interrupted life ­tijdens tournees mee in mijn vioolkist. Tijdens een concert in het Concertgebouw, waar we Different Trains van Steve Reich uitvoerden, voelde ik haar aanwezigheid op het podium. Zoiets had ik nooit eerder ervaren. Weer terug op mijn hotel­kamer, bladerde ik door haar boek en zag haar Amsterdamse adres op de achterflap staan.

Ik zal nooit vergeten dat ik de volgende ochtend naar haar huis liep en zo blij was met de plaquette op de muur die haar en haar werk memoreerde.

Etty’s ontdekking dat je innerlijke ruimte kan groeien en er licht is als de mogelijkheden in de buitenwereld steeds kleiner en restrictiever worden, is ook nu van grote waarde. Ze blijft voor mij een baken. We zouden plekken als deze, waar grote menselijke prestaties zijn geleverd, niet moeten vernielen, maar bewaren.

_{David Harrington, oprichter en artistiek directeur Kronos Quartet, San Francisco}

Hans Verhagen

In de mooie necrologie van Hans Verhagen wordt de man herinnerd om zijn gedichten en zijn bijdrage aan de VPRO-programma’s Hoepla en Het gat van Nederland. Legendarische tv, zeker, maar het meesterwerk Vastberaden maar soepel en met mate wordt vergeten, een vier uur durende documentaire over de jaren 1938-1948. Het is een monument in de tv-geschiedenis.

Nederland werd er onder het mes gelegd en genadeloos gefileerd. Mensen vertelden over de crisis, de oorlog, hun keuze voor de NSB en de verschrikkingen van de ‘politionele acties’. Oral history op zijn best, doorsneden met archiefmateriaal en amateurfilmpjes. Schokkend voor iedereen die dacht dat Nederland een keurig aangeharkt land was: Beeld en Geluid spreekt treffend van ‘een anti-epos van verwarring, eigenbelang, twijfel, reddeloosheid en absurditeit.’ Henk Hofland was het genie achter dit verhaal, regisseur Hans Keller maakte er die magistrale mix van, Hans Verhagen was de meesterinterviewer.

Misschien geen typische Heimwee-tv, maar het zou een herhaling verdienen. Al was het maar om ­iedereen die nu denkt dat ons na ­corona een mooie nieuwe wereld wacht, in de realiteit te brengen. De krachten die willen dat alles weer wordt als vóór de pandemie, zijn achter de schermen ongetwijfeld al druk in de weer. Zoals ze dat ook waren in de Tweede Wereldoorlog en in die euforische periode net na de bevrijding. Het is een van de wijze lessen van Hofland, Keller en Verhagen.

_{Frank Bokern, Bussum}

Nepnieuws

Er is meermaals lovend geschreven over Google en Facebook die coronanepnieuws willen bestrijden. Het klinkt nobel dat deze techreuzen het volk beschermen tegen onverlaten die bleekmiddel aanprijzen als coronamedicijn. Toch baart deze inmenging van Google en Facebook mij zorgen. PostNL checkt de tekst van mijn brieven ook niet op geschiktheid voor de ontvanger en telecomproviders bemoeien zich niet met de inhoud van mijn telefoongesprekken. Google en Facebook leveren een dienst: de distributie van feiten en meningen. Daar verdienen zij geld mee. Bepalen wat juist en onjuist is, hoort niet bij hun taken.

Moeten deze bedrijven ook de berichten verwijderen die beweren dat bidden heilzaam is in tijden van corona of dat een homeopathisch middel het afweersysteem versterkt? Waar ligt de grens? Het is niet aan Google of Facebook om te bepalen waar wij wel of niet onze bedenkingen bij mogen hebben.

_{Thomas van der Veur, Zutphen}

Dimitri Verhulst

Dimitri Verhulst woont in een paardenschuur. 66 stappen scheiden hem van het espresso-apparaat, schrijft hij. Verhulsts schuur bevindt zich in een Franse regio, de mijne staat in Ede. Ook mijn vrienden begrijpen niet wat ik hier zoek, op een oud kazerneterrein. Maar mijn paardenstal is geheel gerenoveerd. Een overzichtelijk avontuur dus, daar waar nota bene ooit Kozakken gelegerd waren. De afstand is ook beperkt, tussen mij en de koffiemaler: de twintig traptreden vormen nauwelijks een hindernis.

Waar Verhulst de grens over gaat, komt dat in mij niet op. Ik blijf altijd binnen de perken, en droom van groots en meeslepend. Zelfs Pippi Langkous liet het niet bij: ‘Ik heb het nog nooit gedaan, dus denk dat ik het kan’, maar ging verder: ze tilde een paard op! Zonder enig nut. En juist dat zou mij te denken moeten geven.

Ik blijf het daarom proberen, echt. Net als Verhulst wil ik mij ontworstelen om zonder angst iets tot stand te brengen dat in eerste instantie alleen mij boeit en pas later, misschien, anderen. Een boek schrijven. Een paard optillen. In deze contreien zou dat toch mogelijk moeten zijn nu.

_{Youetta Visser, Ede}

Klassiekers

Aart Balt schrijft in zijn brief Optimisme ‘Optimism is a moral duty’ toe aan Karl Popper. Dat gebeurt vaker, maar is onjuist. Het staat weliswaar centraal in Poppers analyse, maar kan nergens in zijn teksten letterlijk zo gevonden worden. Sterker, Popper verwees in zijn eigen colleges naar Immanuel Kant. Gelukkig ken ik mijn klassiekers wel.

_{Esther-Mirjam Sent, Nijmegen}