Hou eens op met die ‘mit, nach, bei, seit, von, zu, aus’-rijtjes

De enorme focus op grammaticaregels in het vreemdetalenonderwijs maakt dat docenten er, tegen hun wil in, niet in slagen hun leerlingen een vreemde taal te laten spreken. Veelgebruikte tekst- en werkboeken vol met grammaticaregels en bijbehorende uitzonderingen, leiden al jarenlang niet tot de gewenste spreekvaardigheid van hun leerlingen.

Het kunnen spreken van meerdere talen wordt in Europa steeds belangrijker. Onze kinderen zouden er dus goed aan doen zich hierop voor te bereiden door zoveel mogelijk vreemde talen in hun profiel op te nemen. Het huidige onderwijssysteem maakt dit echter bijzonder lastig.

De ellenlange woordenlijstjes en vage grammaticaregels met uitzonderingen maken dat onze kinderen de motivatie om een vreemde taal te leren al snel kwijt raken. Docenten zien hun klassen leeglopen en zitten met hun handen in het haar. Zij weten niet hoe zij het leren van een vreemde taal aantrekkelijk kunnen maken voor leerlingen.

Het probleem is dat het huidige talenonderwijs is gebaseerd op een grove denkfout, namelijk dat je een taal net zo zou moeten onderwijzen als aardrijkskunde. Maar in je brein bestaat een taal niet uit feitjes of bewuste kennis. Dus ook al kun je op school leren dat ‘mit’ in de Duitse taal samengaat met de derde naamval, dat je dit feitje weet, wil nog niet zeggen dat je het ook kunt gebruiken bij het Duits spreken.

Veel taaldocenten in Nederland constateren tot hun verdriet dat leerlingen na 4 of 5 jaar taalonderwijs nog altijd niet in staat zijn een spontaan gesprekje in die taal te voeren. De weg vragen in het Frans of Duits op de camping lukt vaak niet eens.

Communicatie

Hoe wordt het leren van een vreemde taal wel leuk en aantrekkelijk? Hoe kun je Duitse naamvallen leren zonder schema, of werkwoordvervoegingen zonder rijtjes?

Het antwoord is kinderlijk eenvoudig. Laten we een voorbeeld nemen aan degenen die geen moeite met de derde naamval hebben, namelijk de Duitsers zelf. Zij hebben geen weet van ons traditionele ‘mit, nach, bei, seit, von, zu, aus ’-rijtje. Zij weten gewoon hoe het zit en hoeven tijdens een gesprek dat hele naamvallenschema niet in hun hoofd af te gaan om een correcte zin samen te stellen. Zij weten het gewoon net zoals wij Nederlanders weten dat we ‘de tafel’ zeggen en niet ‘het tafel’.

Taalvaardigheid, of dit nu de moedertaal of een vreemde taal betreft, wordt ontwikkeld danzkij blootstelling aan spontane, dagelijkse communicatie in die taal. Een Duits kind dat geregeld de constructie ‘mit deiner Mutter’ (met jouw moeder) hoort, weet dit voor de rest van zijn of haar leven goed toe te passen in de eigen spreekvaardigheid. Deze constructie is als het ware verankerd in het brein, er wordt door de Duitstalige spreker niet over nagedacht.

Het leren van de moedertaal is niet voorafgegaan door het stampen van eerdergenoemde grammaticaregel, maar door een enorme hoeveelheid van het horen van de Duitse taal: de ouders die al vanaf de geboorte van de baby gewoon de taal tegen de baby spreken, televisie en YouTube die ook voor een groot deel van deze input verantwoordelijk zijn. En op latere leeftijd ook nog het lezen van (strip)boeken, tijdschriften en kranten.

Docent

De oplossing is niet ingewikkeld: spreek als docent op een natuurlijke manier de taal in de les en zorg ervoor dat de leerlingen alles begrijpen. Maak samen met de leerlingen verhalen in de taal en praat over onderwerpen die zij interessant vinden. Dan komt het gebruik van de derde naamval vanzelf meer dan genoeg aan bod zonder dat je dit expliciet hoeft uit te leggen. Houd het bij: ‘Dit is hoe de Duitsers het zeggen.’ Meer willen de leerlingen waarschijnlijk toch niet weten.

Dus, laten we onze kinderen nog langer lijden door het aanbieden van rijtjes en schema’s of gaan we vreemde talen aanbieden op de manier waarvoor ze bedoeld zijn, namelijk als communicatiemiddel?