Hoe lang laten we de provinciale verkiezingen nog kapen door valse verwachtingen?

De campagne voor de Provinciale Statenverkiezingen gaat gebukt onder Haagse belangen. Tijd om het anders te organiseren.

De grote misvatting van deze verkiezingscampagne ontstond al in december, toen PvdA en GroenLinks hun voorgenomen fractiefusie verbonden aan hun afkeer van het premierschap van Mark Rutte: ‘De afrekening gaat komen.’ Daarmee zette het linkerkamp de toon die daarop door het rechterkamp, in allerlei gradaties, werd overgenomen. ‘Stem ze weg’, is het campagnemotto van de PVV. De VVD zelf kroop in haar meest bekrompen campagnemodus met de waarschuwing dat PvdA en GroenLinks op het punt staan om na 15 maart de belastingen te verhogen.

Een argeloze kiezer zou zomaar de indruk kunnen krijgen dat woensdag de verkiezingen voor de Tweede Kamer op het programma staan. Nogal wat media werkten enthousiast mee aan die valse verwachting door ruim baan te geven aan de Haagse campagne. De meest flagrante voorbeelden volgen nog, in de komende dagen, als BNNVara zondagavond de zender vrijmaakt voor het door Rutte zo vurig gewenste tv-debat met Jesse Klaver en Attje Kuiken. De mannen van Vandaag Inside maakten het nog iets bonter toen ze zonder aarzeling ja zeiden zodra Rutte zichzelf uitnodigde voor een plek aan tafel op maandag, anderhalve dag voordat de stembussen opengaan. Wie nog bewijs zocht voor de campagnemacht van het Torentje, kreeg het hier op een presenteerblaadje aangereikt.

Zo werd de trend doorgezet die de provinciale verkiezingen in de greep heeft sinds het eerste kabinet-Rutte aantrad zonder meerderheid in de Eerste Kamer. Die meerderheid kwam sindsdien nooit meer terug, waardoor de senaat zich in de ogen van een groot deel van de oppositie in toenemende mate ontwikkelt tot een surrogaat van de Tweede Kamer: als het in de direct gekozen volksvertegenwoordiging niet lukt om het regeringsbeleid tegen te houden, dan maar via de ’de overkant’. De moeizame politieke compromissen die vervolgens worden gesloten om alsnog meerderheden te bereiken, komen vaak niet ten goede aan de kwaliteit van de wetgeving en ondermijnen de controlerende taak van de Eerste Kamer. Die wordt medeplichtige in plaats van strenge toezichthouder op de uitvoerbaarheid van wetten.

Dat er intussen in veel regio’s woensdag wel degelijk veel op het spel staat, dreigt zo onder te sneeuwen. En dan gaat het dus niet om de belastingen of het wegstemmen van Mark Rutte, maar wel, bovenal, om de ruimtelijke ordening: nog dit jaar moeten in de provinciehuizen fundamentele keuzes worden gemaakt over het natuur- en milieubeleid, de woningbouw en de toekomst van de intensieve veehouderij.

Er valt dus genoeg te kiezen. Maar als een verkiezing steeds minder recht doet aan de bestuursorganen die verkiesbaar zijn, in dit geval de Eerste Kamer en de Provinciale Staten, dient de politiek zich af te vragen of het nog wel goed georganiseerd is. Hier en daar is inmiddels het uitstekende idee geopperd om de Provinciale Statenverkiezingen voortaan gespreid te houden, opdat elke provincie haar eigen campagne krijgt, zonder al te veel vertroebeling door Haagse besognes. En dan kunnen de nieuwe Statenleden, als iedereen aan de beurt is geweest, op hun gemak een nieuwe Eerste Kamer kiezen. Die komt dan vanzelf ook in wat rustiger vaarwater.

Laten we er niet te lang mee wachten.